‘İklim Değişikliği Antarktika’yı nasıl Yeşillendiriyor?‘ yazımız hepimizin bildiği iklim değişikliği olayını içermektedir. Antarktika kıtasını düşündüğümüzde, büyük ihtimal aklınıza gelen ilk şey bitkiler değildir. Ne de olsa, Dünya‘nın en güneyindeki buzlu kıta, dünyanın en büyük çölüdür ve sadece çok soğuk değil, aynı zamanda son derece kurudur da. Ve ayrıca Antarktika’da milyonlarca yıldır sıvı su görmemiş yerler vardır. Yine de Antarktika’nın kendine özgü birkaç bitki türü var ve son yıllarda da bu türler gelişmektedir.
İklim değişikliği kutup iklimini önemli ölçüde değiştiriyor ve rekor düzeyde düşük buz seviyeleri ile Antarktika’nın çiçekli bitkileri daha önce görülmemiş oranlarda yayılıyor. Karmaşık, çiçekli bitkilerden sadece iki tür kıtaya ev sahipliği yapıyor, ancak ısınan iklim bu bitkilerin genişlemesine olanak sağlıyor. Antarktika’nın büyük bir kısmı hala kalıcı bir buz ve kar tabakası ile örtülü olsa da, bitkiler artık bir zamanlar kendileri için tamamen misafirperver olmadığı düşünülen yerlerde yetişiyorlar.
İklim değişikliğinin son on yıldaki tüm etkileri arasında Antarktika‘da yetişen bitkiler en belirgin ve endişe verici olanlardan biridir. Ancak kalıcı insan sakinleri olmayan bir yer olarak, kıtanın tamamı çoğu insanın görüş alanı dışında kalıyor, bu yüzden çoğumuz ne kadar değiştiğinin farkında değiliz.
Yapılan araştırmalarda yayınlanan bir çalışma bu durumu biraz daha ayrıntılı olarak açıklıyor ve devam eden ısınmanın nasıl daha fazla buzsuz alana yol açtığını ve bitkilerin kapladığı alan miktarında ise çarpıcı derecede bir genişlemeye yol açtığını anlatıyor. Araştırmacılar bunun çoğunlukla yaz aylarında kıta üzerindeki daha sıcak havadan kaynaklandığını düşünüyor.
İklim Değişikliği Antarktika’yı Nasıl Yeşillendiriyor?
Antarktika’nın Kayıp Ormanları
Antarktika her zaman bir buz ülkesi olmamıştır ve az sayıdaki bitkisinin çoğu gerçek ise yerlilerdir. Onlar aslında kıyamet sonrası hayatta kalanlar canlılardır. Ataları milyonlarca yıl önce çok daha yemyeşil bir Antarktika’da var olmuştur. Yaklaşık 90 milyon yıl önce bu kıta yemyeşil bir yağmur ormanına ev sahipliği yapıyordu. O zamanlar Dünya’nın büyük bir kısmı antik Tethys Okyanusu ile kaplıydı ve Antarktika’da hala Avustralya gibi diğer kıtalara fiziksel olarak bağlı konumdaydı. Bu eski bitkiler de yukarıda gösterilen fosil yaprak gibi bol miktarda fosil bıraktılar.
Kıtanın iklimindeki son ciddi değişim ise yaklaşık 34 milyon yıl önce başladı. Dinozorlar çağı boyunca Dünya’nın çevresi çok daha sıcaktı. Güneye doğru sürüklenirken bile Antarktika, tüm gezegen soğumaya başlayana ve kutuplar yavaş yavaş donarak buz örtüsü haline gelene kadar buzsuz bir halde kaldı. Yaklaşık 15 milyon yıl önce bu kıtanın yeşil ve ılıman ormanları yavaşça değişerek buzlu hale geldi ve muhtemelen bugün Sibirya‘da bulunan ormanlara benzedi.
Yine de Antarktika’nın iklimi, Dünya’nın iklimindeki değişikliklere nazaran her zaman çok hassas olmuştur. Geçmişte ara sıra yaşanan sıcak dönemlerin burada dramatik etkileride olmuştur tabii. Nature Geoscience dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, bu durum yaklaşık 15 milyon yıl önceki kısa bir dönemi de kapsamaktadır. Toprağı inceleyen bilim insanları, bir zamanlar bol miktarda bitki yaşamına dair kanıtlar keşfederek, Antarktika kıyı şeridinin bugünkü soğuk yer haline gelmeden önce geçici olarak yeşile dönmüş olabileceğini de öne sürdü.
Sürekli Değişen İklim
İklim değişikliği etkilerini dünya çapında istikrarlı bir şekilde duyurur, ancak Antarktika bu durumdan en çok etkilenen yerdir. Bilim sayfasının açıkladığı gibi, son yarım yüzyılda Dünya‘nın güney kutup bölgesi diğer her yerden daha dramatik bir şekilde ısındı. Buradaki sıcaklık şu anda dünyanın geri kalanından beş kat daha hızlı yükseliyor ve hem karada hem de denizde sıcaklıkları etkiliyor.
Bu, Antarktika Kutup Akıntısını’da (Güney Okyanusu’nda tüm Antarktika kıtasını çevreleyen devasa bir dönen su girdabı) içerir. Dolaşırken ısıyı dağıtır ve Antarktika’nın donmuş kalmasına yardımcı olur. Bu bozulma, Dünya’nın en soğuk kıtasının milyonlarca yıldır olduğundan daha yeşil hale gelme potansiyeli ile oradaki bitkilerin yoğun bir şekilde büyümesi için yeterince sıcak hale geldiği anlamına geliyor.
Bütün bunlar dünyanın geri kalanı için de sorun yaratıyor. Bitkilerin büyümesi için daha fazla arazi aynı zamanda daha az buz anlamına gelir ve daha az buz, önemli ölçüde yükselen deniz seviyeleri tehdidini taşır. Endişe verici bir şekilde, Antarktika bilim adamlarının tahmin ettiğinden çok daha hızlı ısınıyor.
Kıtanın endişe verici bir hızla eridiği bir kısmı, kıyı buz sahanlarının yavaş yavaş kaybolduğu ve buzulları korumasız bıraktığı bir bölge olan Antarktika Yarımadası‘dır. Bu aynı zamanda kıtanın daha misafirperver, buzsuz topraklarının çoğuyla Antarktika’nın bitkilerinin bulunabileceği bölgedir.
Beyaz Kıtanın Yeşil Tarafı
Antarktika’nın %1‘inden azı şu anda bitkilerin büyümesi için uygundur. Bunun çoğu kıyı bölgelerinde, özellikle Antarktika Yarımadası’nda ve uzaktaki dış adalardadır. Dünyanın çoğundan farklı olarak, Antarktika’da ağaç veya çalı yoktur. Oradaki iklim, bunun gibi daha büyük bitkileri desteklemek için çok düşmancadır.
Bunun yerine, Antarktika florası, gezegenin en acı soğuk koşullarından bazılarında hayatta kalmaya adapte edilmiş küçük, engebeli küçük şeyler olma eğilimindedir. Dünya ekosistemlerinin çoğuna çiçekli bitkilerin hakim olduğu yerlerde, Antarktika çoğunlukla yosun ve karaciğer otu gibi çok daha basit türlere ev sahipliği yapmaktadır.
Likenler gerçekten bitki olmasalar da, Antarktika’da yetişen en üretken şeylerden bazılarıdır. Kıtanın çeşitliliğinin çoğu Antarktika Yarımadası’nda bulunur, ancak likenler daha da aşırı koşullarda hayatta kalacak kadar dayanıklıdır. Buna, dünyanın en eski ve en kurak manzaralarından bazıları olan ünlü Kuru Vadileri de dahildir.
Dünyanın çoğunda otların olduğu yerlerde, Antarktika’da yosunlar vardır ve aslında bunlar yaklaşık olarak 100 türdür. Bunlar bazı yerlerde zemini örterek yos çimleri oluşturur. Avustralya Antarktika Programı’na göre, buzullardan gelenler de dahil olmak üzere bol miktarda erime suyu olan yerlerde çok bol bulunurlar.
Çimlerden daha ilkel olan Antarktika yosunları, düşmanca ev ortamlarında hayatta kalmak için uzmanlaşmıştır. Sapları birbirine sıkıca tutunarak büyür, su tutmalarına yardımcı olur ve bazıları sarı-turuncu renge sahiptir. Bu renk, muhtemelen onları yaz aylarında aldıkları güçlü güneş ışığından korumaya yardımcı olan karotenoid bileşiklerden gelir.
Antarktik İnci Otu
Antarktika’nın iki çiçekli türünden ikincisi olan Antarktika inci otu, yerden asla iki inçten daha uzun büyümeyen yastık gibi küçük bir bitkidir. Engebeli Antarktika kıyısında büyür ve küçük, soluk sarı çiçeklerden oluşan büyük kavramalar ile çiçek açar. Çiçeklerin büyük, parlak veya göz alıcı olmasına gerek yoktur çünkü hiçbir arı onları görmeyecektir. Aslında, Antarktika’da sadece bir yerli böcek türü var gibi görünüyor ve bu türün kanatları yok.
Sonuç olarak, Antarktika’da tozlaştırıcı yoktur, bu nedenle çoğu bitkinin böcek yardımcılarına ihtiyaç duyduğu yerlerde, bu kutup çiçeklerinin üremelerine yardımcı olmak için tamamen rüzgara güvenmeleri gerekir. İnci otu da kendi kendine tozlaşabilir. Buzlu kutup manzarasında, polenlerinin başka bir bitkinin çiçeklerine ulaşabilmelerine güvenemezler.
Isınan iklimde, Antarktika sedef otu gelişmektedir. Son yıllarda, tarihsel seviyelerden 10 kat daha hızlı yayılan, yemyeşil bir şekilde büyüyor. Biomolecules dergisindeki bir makaleye göre, bitkilerin gelişmesine yardımcı olan birkaç farklı faktör vardır.
Buzları eritmenin yanı sıra, daha sıcak sıcaklıklar, büyüme mevsimlerinin de arttığı anlamına gelir; böyle zorlu bir ortamda, bitkiler büyümek için her fırsatı değerlendirir. Daha az belirgin bir başka etki de hava durumudur. Değişen iklimle birlikte, Antarktika daha fazla yağış alıyor ve bitkilerin köklerinin bulunması için daha fazla besin maddesi sağlıyor.
Antarktika’daki İstilacı Türler
Antarktika dünyanın en erişilemeyen yerlerinden biri olabilir, ancak yine de çok fazla ziyaretçi alıyor. Yolculuk hazırlıklarının bir parçası olarak, hepsi yanlışlıkla istilacı türlerin ortaya çıkarma riskleri konusunda özellikle uyarılır. Bunu yapmak şaşırtıcı derecede kolay olabilir. Bitkiler ile tek gereken bir ayakkabının dibinden tek bir tohumdur ve iklim değişmeye devam ettikçe bu artan bir endişe kaynağıdır.
Doğa korumacısı olan Jasmine Lee‘nin Science Daily‘deki bir makalede açıkladığı gibi, “Ne yazık ki, daha ılıman iklimler de yabancı bitki ve hayvan türleri için istila bariyerini azaltacaktır.” Başka bir deyişle, kıta kendi yerli türleri için daha yaşanabilir hale geldikçe, işgalciler için de daha çekici hale gelir.
Antarktika’da zaten birkaç istilacı tür var ve bu, Leptinella scariosa ve Leptinella plumosa olmak üzere iki bitkiyi içeriyor. Bu ikisi aslen Arjantin ve subantarktik Falkland Adaları gibi daha kuzeydeki yerlerdendir. Düğme yabani otları olarak bilinirler, papatyalar ile ilgilidirler ve Antarktika Yarımadası‘nda yetiştikleri tespit edilmiştir.
Kutup ekosistemlerinin hassas olması nedeniyle, istilacı türlerin sahip olabileceği yıkıcı etkilerle birleştiğinde, bilim adamları hem onları incelemek hem de önlemek için çok fazla kaynak ayırıyorlar. Antarktika araştırmacıları, mevcut istilacı türleri takip etmenin yanı sıra, gelecekte potansiyel olarak istilacı olabilecek diğer türleri de tahmin etmeye çalışıyorlar.
Bir Buz Ülkesini Yeşil Bir Araziye Dönüştürme
Oldukça basit, iklim değişikliği Antarktika kıyılarını milyonlarca yıldır ilk kez tekrar yeşile çevirecek. Çiçekli bitkiler hala buz tarafından engellenirken, daha basit türler ise zaten işleme başlamış vaziyettedir. Öncüleri, kar alglerinden oluşur.
Kulağa tam olarak böyle geliyor; karda yetişen ve onu yeşile boyayan bir tür alg. Kar yosunları, okyanustaki alg çiçekleri kadar geniş olabilir ve en büyüğü uzaydan da görülebilir. Araştırmacılar, Antarktika ısındıkça, bu çiçeklerin daha büyük ve daha geniş hale gelmesinin yanı sıra daha yüksek rakımlarda büyümesini bekliyorlar.
Aynı zamanda, Antarktika rekor düşük buz seviyeleri yaşıyor. 2023 yılında Antarktika, şimdiye kadar kaydedilen en düşük deniz buzu seviyelerine ve gezegenin herhangi bir yerindeki en yüksek sıcaklık anomalisine sahipti. Buz geri çekilmeye devam ettikçe, araştırmacılar, ekosistemler dengesizlik düştüğü ve birkaç türün diğerlerini geride bırakıp, çoğalan bitkilerin biyolojik çeşitliliği etkileyeceğinden endişeleniyorlar.
Kar algleri geliştikçe, daha karmaşık bitkiler de gelişir. Antarktika yosunları yavaş ama istikrarlı bir şekilde yayılmaktadırlar. Bitkiler hala Antarktika topraklarının sadece küçük bir kısmında yetişirken, bunun önemli ölçüde artması ve değişen iklime daha fazla katkıda bulunması muhtemeldir. Ve yosunlar büyümeye devam ettikçe, çiçekler de her zamankinden daha hızlı büyüyor.
Antarktika’nın Geleceği
Antarktika genellikle insanlık tarafından dokunulmamış, bozulmamış bir vahşi doğa olarak görülür. Ne yazık ki, bu artık gerçekten doğru değil. İklim değişikliği küresel bir sorundur ve Antarktika’yı geri döndürülemez bir şekilde değiştirmeye hazırdır.
İklim modelleri, bu yüzyılın sonuna kadar kıtanın şu anda olduğundan üç kat daha fazla buzsuz toprağa sahip olabileceğini ve bitkilerin hızla kök salacağını öne sürüyor. Dahası, bu muhafazakar bir tahmin bile olabilir. Bilim adamları, Antarktika’nın ne kadar değişebileceğini hafife alma konusunda bir geçmişe sahipler ve şimdiden modellerin öngördüğünden daha hızlı ısınıyor.
Ne yazık ki, Antarktika’nın eşsiz ekosistemleri muhtemelen bu sona mahkumdur. Küresel sera gazı emisyonları her zamankinden daha yüksek ve hala artmaya devam ediyor. Bu noktada, Nature‘da yayınlanan bir araştırmaya göre, Antarktika buzunun erimesi “hızlı ve durdurulamaz” olarak ayarlandı. Deniz seviyeleri yükseldikçe ve buz seviyeleri düştükçe, Antarktika’nın giderek daha fazla yeşile dönüşmesi için özgür olacak.
Ve ne yazık ki, dünyanın en güney kısmının gelecekte tam olarak nasıl görünebileceğini tahmin etmek zor. Doğru tahminler yapmak arka plan bilgisi gerektirir ve araştırmacıların kesin bir şekilde bir şey söyleyecek yeterli bilgileri yoktur. Antarktika’nın florasının gelecekte nasıl görünebileceğini bilmenin bir yolu yok. Hem yerli hem de istilacı türler büyümeye devam edecek ve sonunda daha istilacı türlerin gelmesi ise muhtemeldir. Antarktika’nın kıyıları yavaş yavaş yeşile dönerken, bir şey neredeyse garanti edilebilir bu da bir daha asla aynı olmayacağıdır.
İklim Değişikliği Antarktika’yı Nasıl Yeşillendiriyor ile İlgili Videolar
