Bugün sizlerle 14 Maddelik Wilson İlkeleri Nelerdir? hakkında bilgiler paylaşacağım. İlgili videolara da en alt kısımda bulunan bölümden ulaşabilirsiniz. Amerika Birleşik Devletleri 1. Dünya savaşının sona ermesiyle birlikte mevcut Dünya sistemini yeniden kurgulamak amacıyla Wilson ilkelerini uygulamaya sundu.
Wilson İlkeleri Nelerdir?
Wilson Amerikan Başkanı’nın adıdır. Tahmin edileceği üzere ilkelerin ismi buradan gelmektedir. ABD 1914′ de başlayan 1918′ de sona eren 1. Dünya Savaşına ilk olarak girmemiştir çünkü Amerika’nın dış politikada benimsediği bir siyaset vardı. Bu siyaset Monroe Doktrini adı altında 1825′ de belirlenmişti.
Dönemin Amerikan başkanı Monroe 1825′ de kongreye kabul ettirdiği doktrini’ de ”Avrupalılar sömürgeci amaçla Latin Amerika’ya müdahale etmeyecekler bunun karşılığında ise Amerika Avrupa siyasetine karışmayacaktı.” Bu politika Amerika için yalnızlık politikası olarak nitelendirilmekteydi. Fakat 1. Dünya Savaşı ilerledikçe Amerika’nın savaşın içine çekildiği görülmekteydi nedeni ise Alman denizaltının İngiltere’ye yardım eden her türlü ticaret gemisini batırırken aynı zaman da Amerikan gemilerini de batırdığının görülmesiydi.
Sonuç olarak 1917 yılında Alman denizaltıları tarafından Amerikan yolcu gemisinin batırılması üzerine 1245 kişinin de ölmesi ile birlikte 1917 yılında Amerika da savaşa girdi. Savaş’ın seyrini değiştiren durumda bu olmuştur. Bu süreçte Amerika’nın savaşa girmesi ile birlikte Almanya sahip olduğu gücü yavaş yavaş kaybetmeye başladı.
1918 yılına gelindiğinde ise savaşın itilaf devletleri tarafından kazanılacağı ön görülmekteydi ama sadece savaşın ne zaman sonlanacağı konusunda soru işaretleri vardı.
1918 yılında Amerikan Başkanı Wilson kendi adıyla anılan 14 maddelik ”Wilson İlkelerini” yayımladı. Wilson bu ilkeleri savaş devam ederken açıklama gereği duymuştur.
14 Maddelik Wilson ilkeleri Nelerdir?
1- Görüşmeler tüm şeffaflığı ile yürütülecek hiçbir gizli görüşme gerçekleşmeyecektir.
2- Açık denizlerde her türlü sefer serbestisi sağlanacak.
3- Yapılan Uluslararası ticaretlerde engeller ortadan kaldırılacak.
4- Ülkeler silahlanmayı sadece iç güvenliklerinin gerekliliği ölçüde kullanacaktır.
5- Sömürge sorunları tarafsız ve bağımsız olarak sonuca bağlanacak. Bu konuda;
6- Rusya’ya ulusal politikalarında bağımsız olabilmesi sağlanacak.
7- Belçika bağımsız bir devlet olabilecektir ve Almanya Belçika’dan çekilecektir.
8- Almanya işgal ettiği Fransa topraklarını geri iade edecek ve uğrattığı zararı geri ödeyecek, Alsace ve Lorraine geri verilecek.
9- İtalya sınırları yeniden düzenlenecek.
10- Macaristan ve Avusturya İmparatorluğu himayesinde bulunan halklara özerklik verilecek.
11- Almanya, Romanya, Sırbistan ve Karadağ gi bi ülkeler askeri güçlerini çekecek, ayrıca Sırbistan’a denizlere açılma hakkı verilecek.
12- Osmanlı Devleti’nin Türk olan bölgelerinde egemenlik güvence altında olacak, boğazlardan sürekli geçiş özgürlüğü uluslar tarafından güvence altında olacak.
13- Polonya’ya denizlere açılma hakkı tanılacak ve halkın yaşadığı topraklar bu devlete bağlanacak.
14- Küçük ve büyük bütün ülkelerin özgürlüklerini ve bütünlüklerini koruması amacıyla yakın zaman da ulusal bir birlik kurulacak.
1918 Wilson İlkelerinde;
- Yenilen Devletlerden toprak alınmayacaktır. Sebebi ise 1871 yılında Alman Birliği kurulurken Almanlar 1870′ de Fransa’yı yenmişti ve Fransızlardan yaşadıkları bir bölgeyi almışlardı. Fransızlar ise bir şekilde Almanlardan intikam almak için fırsat kovalamışlar ve 1. Dünya Savaş’ını fırsat bilmişlerdir.
- Yenilen Devletlerden savaş tazminatı alınmayacaktı.
- Gizli antlaşmalar geçersiz sayılacaktı. (Bu madde Osmanlı Devletini doğrudan muhatap alır.)
- Devletler arası sorunların savaşa dönüşmeden diplomasi yoluyla çözülmesi için Milletler Cemiyeti kurulması teklif edildi. Bu cemiyete aynı zaman da ”Cemiyeti Akvam” denir.
Yukarıda belirtilen maddelerin yenilen devletler lehine olduğunu ve galip devletler aleyhine olduğunu rahatlıkla görebilirsiniz. İngiltere ve Fransa gibi devletler bu maddeleri kabul etmek zorunda kaldı çünkü savaşta Amerika gibi bir müttefik devleti küstürmek istememiştir bu yüzden bu maddeleri geçici olarak kabul ettiler. Savaştan sonra bu maddeleri bir şekilde değiştirebileceklerini düşündüler.
Daha sonra getirilen Manda sistemi ile yenilenlerden toprak alınmayacak maddesini by pass ettiler. Tamirat borcu adı altında yeni bir kavram ortaya attılar ve tazminat alınmayacak maddesini de by pass ettiler. Dolayısıyla Wilson ilkelerini bir şekilde de olsa ortadan kaldırdılar.
Osmanlı İle İlgili Olan Maddeler:
Osmanlı devleti yenilen devletler tarafında yer almıştı. Wilson ilkelerinde Osmanlı Devleti ile ilgili özel maddeler de var örneğin:
- Türk olan yerler Osmanlı Devletinde kalacak denildi. Mesela nüfusun çoğunluklu olduğu yerde kimler fazla ise orası onlarda kalacaktır. Bu madde Osmanlı Devleti adına olumlu bir maddeydi.
- Bir şehir’ de ya da bölgede Azınlıklar çoğunlukta ise onlara self-determinasyon hakkı verilecekti yani demokratik yollardan referandum yoluyla kendi geleceklerini belirleyebilecekti. Bu madde 1. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti’nin sınırlarında değişim olabileceğine işaretti.
- Boğazlar Ticaret trafiğine açık olacak.
Wilson İlkeleri Osmanlı devletini 1918 yılının ekim ayında Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalamasındaki en önemli sebeptir. Çünkü Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalarken Wilson ilkelerinin uygulanacağını düşünerek rahatlıkla imzalamıştır.
Paris Barış Konferansından itibaren Amerika’nın da konferanstan ayrılması ile beraber tam olarak uygulanamamıştı zaten bu ilkelerin kurucusu Amerikan Başkanı Wilson, halkını ikna edemediği için kendi ülkesini Milletler Cemiyetine dahil edemeyen bir başkandır. Sonuç olarak Wilson ilkeleri geçerliliğini koruyamadı. Amerika 1920’den itibaren tekrar Monroe Doktrinine döndü. Amerika için 1825 ile 1917 yılları arasında uygulanan politika yalnızlıktır, Avrupa siyasetine karışmamaktır.
Wilson İlkeleri Nelerdir? İle İlgili Videolar:
