Sarıkamış Şehitleri Hikayesi..! 2020 yılı itibari ile 106. yılını dolduran Sarıkamış Harekatı, yıllar geçse de kaybedilen binlerce canın hüznü ile anılmaktadır. Yürütülen harekatta binlerce asker donarak şehit oldu. 106 yıl geçmesine rağmen her yıl o askerlerin torunları dedelerini anmak için kilometrelerce yol kat ediyor ve Sarıkamış Şehitliği’ne gidiyor.
Son 140 yılın en acı olayları arasında yer alan Sarıkamış Harekat, arkasında bıraktığı hikayeler ile de unutulmazlar arasında yerini almıştır. İşte Sarıkamış Harekatı ve Sarıkamış Şehitleri Hikayesi..!
Sarıkamış Şehitleri Hikayesi
Sarıkamış Harekatı, 22 Aralık 1914 ve 17 Ocak 1915 tarihleri arasında sürmüştür. I. Dünya Savaşı zamanında Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında gerçekleşen kara çatışmalarında Osmanlı İmparatorluğu‘nun yaptığı askeri taktik hatası sebebi ile büyük bir başarısızlık elde edilmiştir.
15 – 22 Aralık 1914 yılları arasında Sarıkamış yakınlarında yer alan Allah’u Ekber dağlarında, Kars’ı Ruslardan geri kazanmak için Sarıkamış Harekatı‘nda 78 Bin asker şehit olmuştur. Bu askerlerin 60 Bini soğuktan donarak şehit olmuştur.
Başkumandan vekili Enver Paşa, Rusların hiç tahmin etmedikleri bir yer olan Allah’u Ekber dağlarını aşmak ve Kars’ı tekrardan Türk topraklarına kazandırmayı hedeflemişti. Allah’u Ekber dağı o kadar soğuktu ki 2-3 bin rakımlı yerlerde hava sıcaklığı -30 dereceleri buluyordu. Türk askerlerinin bir çok yazlık yerlerden geldiği için üzerlerinde ipince üniformalar vardı.
Kurmay Subay Şerif Bey kaleme aldığı “Sarıkamış” isimli kitabında o dönemi zorluklarını gözler önüne sermişti. Kurmay Subay Şerif Bey kitabında şu sözleri kaleme almıştı;
“Yolun kenarında kar tepelerinin altına çömelmiş bir asker, bir yığın kara sarılmış. Titriyor… Feryat ede ede karları kemiriyordu. Kaldırmak ve yola sevketmek istedim. Beni görmedi. Çıldırmıştı. Bu yüzden şu karlar arasında belki bir günde 10 Binden fazla askeri bırakarak gittik. ”
Rus cephesinden de savaş ile ilgili hikayeler gelmeye devam ediyordu. Rus Kafkas Ordusu Başkan Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç, harekat sırasında yaşadıklarından şu şekilde bahsetmişti.
“Ön tarafta dizlerinin üstüne çökmüş 9 asker. Nişan almışlar… Tetiğe basmak üzereler fakat basamamışlar. İkinci sırada cephane taşıyan askerler var. Sandıkları o kadar avuçlamışlar ki, sanki kainattan hırslarını çıkarmaya çalışıyorlar. Kaskatı olmuşlar… Ve sağ başta Nihat Binbaşı. Dimdik ayakta. Saçları kar ile kaplı. Gözleri ise karşıya bakıyor. Allah’u Ekber dağlarında kalan son Türk Müfrezesini teslim alamadım. Çünkü olan çok evvel önce onu Allah’a teslim etmişlerdi.”
Allah’u Ekber dağlarını aşabilmek için 37 bin asker şehit oldu. Sağ kalabilen askerler Sarıkamış‘ı kuşattı. Hava çok soğuk olduğu için ve açlık sebebi ile Sarıkamış ele geçirilemedi ve 5 Ocak 1915 tarihinde harekat sona erdi.
Osmanlı Ordusu, 78 bin askerini şehit verdi. Bu askerlerin 60 Bini donarak ölmüştü. Rus birlikler ise bu harekatta 32 Bin askerini kaybetti.
Sarıkamış Harekatı’nın Sonuçları
22 Aralık Sarıkamış Harekatının yıldönümüdür. Enver Paşa, savaştan sonra İstanbul’a dönmüştür. Uzun bir süre Sarıkamış hakkında bildiri, yayın ya da haber yapılmasının engellemiştir. Osmanlı halkı uzun yıllar geçmesine rağmen savaşta ne olduğunu, kaç şehit verildiğini öğrenememiştir.
Harbiye Nazırı Mirliva Enver Paşa ile yaşadığı anlaşmazlıklar sebebi ile Irak’a gönderilen ve Irak’ta 6. Ordu komutanı olarak Britanya İmparatorluğu Mezopotamya Ordusu’nu hezimete uğratacak olan Goltz Paşa günlüğüne şunları yazmıştır.
“Kafkasya’da kendilerini Napolyon Bonapart sanan, cahil pek çok adam vardı. Bu adamlar ordularının gücü ile bağdaşmaya görevler vermiş ve ordunun büyük zarar görmesine sebep olmuştur.”
Ermeni gönüllüler Rusların savaşı kazanmasında büyük bir paya sahiptir. Enver Paşa Ermenileri suçlamış ve Rusya ile aktif çalıştıklarını söylemişti. 1918 yılının Mart ayında yapılan Brest-Litovsk Antlaşması ile Kars ve Sarıkamış Ruslardan geri alınmıştır. Fakat 1918 yılının Ekim ayında Mondros Mütarekesi uyarınca eski sınırlar geçerli kılınmış ve topraklar tekrardan elden çıkmıştı.
30 Ekim 1920 günü başlatılan “Kars Muharebesi” ile birlikte geri alınmıştır. Savaş Ankara Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında yaşanmıştır.
Sarıkamış Şehitleri ile ilgili videolar
