Erzurum Kongresi, bağımsız bir Türkiye Cumhuriyeti için atılan en önemli adımdır. Milli Mücadele zamanlarında toplanma amacı olarak bölgesel, aldığı kararlar bakımından millidir. Erzurum Kongresi’nde ilk kez bir hükümetin kurulacağı açıklanarak, bağımsızlık vurgusu yapılmıştır. Ayrıca Erzurum Kongresi Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün sivil olarak yer aldığı ilk yerdir.
Erzurum Kongresi, 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum’da toplanmıştır. İlk kez 17 Haziran’da toplanan Bu kongre, Erzurum Umumi Kongresi olarak da anılmaktaydı.
Kongreye katılan üyelerden çoğunluğu o dönem işgal altında bulunan, Erzurum, Trabzon, Sivas, Bitlis ve Van’dan gelen delegeler katılmıştır. Toplam da 2 hafta süren kongrede alınan kritik kararlar kurtuluş mücadelesinde önemli ölçüde rol oynamış ve belirleyici olmuştur.
Kongreyi geçici başkan statüsünde olan Erzurum delegeleri arasında bulunan Hoca Raif Efendi açmıştır. Yoklamanın ardından yapılan oylama işleminde Gazi Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına seçilmiştir.
Aslında kongrenin toplanmasına 10 Temmuz tarihi için karar verilmişti. Ancak 10 Temmuz’da bazı delegelerin Erzurum’a gelememesi kongrenin ertelenmesine sebep olmuştur. Bu nedenle kongre 23 Temmuz’da toplanmıştır.
Kongreye 23 Temmuz – 7 Ağustos tarihleri arasında Vilayat-ı Şarkiyye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye cemiyeti’nin Erzurum şubesi ile Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye cemiyeti’ini Trabzon şubesinin Maçka sorumlusu İzzet Eyüboğlu da katıldı.
Kongrede yapılan oylama işleminde Gazi Mustafa Kemal Paşa başkanlığa, İzzet Eyüboğlu ve Hoca Raif Efendi ise başkan vekilliğine seçilmiştir.
Erzurum Kongresi’nin Önemi ve Özellikleri
Ulusal Bağımsızlığın koşulsuz olarak yerine getirilmesi için Manda ve Himaye’nin reddedilmesine karar verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti vatan topraklarının parçalanamayacağı ve milli sınırlardan bahsedilme Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalandığı anda açıklanmıştır.
Toplanış biçimi olarak bölgesel olmasına rağmen alınan kararlar bakımından milli bir kongredir.
Bu kongre’de ilk kez geçici bir hükümetin kurulacağından bahsedilmiştir.
Erzurum Kongresi, Sivas Kongresine hazırlık için bir ön çalışma niteliğindedir.
Dokuz kişilik bir temsil heyeti seçildi. Mustafa Kemal ve dokuz kişilik heyet bir hükümet gibi görev yapacaktı. TBMM açıldıktan sonra Temsil Heyeti’nin görevi sonlanmıştır.
Bu kongrenin bir diğer önemi de Batı Anadolu’da Yunan kuvvetleri’ne karşı mücadele eden Kuva-yi Miilliye’ye de moral olmuştur.
Erzurum Kongresi Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın sivil olarak görev aldığı ilk yerdir.
Erzurum Kongresi ile ilgili videolar
