Tarih

Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri!

Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri! Birinci Meclis olarak da bilinen Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplandı ve 1 Nisan 1923 tarihinde alınan yeni seçim kararıyla 15 Nisan 1923 tarihinde son oturumunu gerçekleştirdi. Bu meclis, yeni Türk devletinin temelini atan bir kurum olarak kabul edilir. 23 Nisan, meclisin açılış günü olarak Türkiye’de milli bir bayram olarak kutlanmaktadır.

Meclisin açılış aşamasında, Osmanlı Devleti hala İstanbul’da yönetimini sürdürmekteydi. Başlangıçta, meclis sultan ve halife VI. Mehmet’e bağlılık yemini etmiş olsa da, zaman içinde İstanbul’daki yönetimden bağımsız hale gelmiş ve 1 Kasım 1922’de aldığı bir kararla Osmanlı Devleti’ne son vermiştir. Yeni devletin nihai şekli olan Cumhuriyet, 29 Ekim 1923 tarihinde İkinci Meclis tarafından ilan edilecektir. Bu iki tarih arasında TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek bir otoritede toplayan bir devrimci meclis olarak öne çıkmıştır.

Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri

Günümüzdeki ilçelerden olan Biga, Ergani, Gelibolu, Genç ve Şebinkarahisar (Şarkikarahisar), geçmişte seçim bölgelerinin merkezi olarak hizmet vermişlerdir. Aynı dönemde, bugünkü Ağrı ilinin merkezi Bayazıt olarak belirlenmiştir. Samsun ili, o dönemde Canik adıyla anılmış ve Ordu ilini de içine almıştır. Kırşehir ise günümüzdeki Nevşehir ilini içine almaktaydı. İçel ise yalnızca Silifke ve çevresini kapsarken, Mersin ayrı bir bölge olarak kabul edilirdi.

Birinci dönem milletvekilleri, 288’i yükseköğrenim görmüş ve 94’ü ortaöğrenim mezunu olan bir grup insanı temsil etmekteydi. Meslek dağılımları ise şu şekildeydi: 162 serbest meslek sahibi, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi ve 2 Reji görevlisi bulunuyordu. Toplam 436 milletvekilinden, 162’si bir ya da birden fazla yabancı dil konuşabiliyordu.

Meclis üyeleri, kişisel ve fikri konumlarına bağlı olarak kabaca üç temel gruba ayrılmışlardır. İlk grup olan “Kalpaklılar,” yeni bir devlet ve hükümet kurma düşüncesi içinde olan milletvekillerini temsil ederken; “Sarıklılar,” Şeriat hükümlerinin idareye hakim olması düşüncesini savunanları ifade eder. Son olarak, “Fesliler,” Osmanlı hukukunun korunması fikrini benimseyenleri temsil etmektedir. Bu gruplar, o dönemin siyasi ve fikri çeşitliliğini yansıtmaktadır.

cumhuriyetin ilk milletvekilleri 5

Adana

  • Abdullah Faik Çopuroğlu
  • Eşref Akman
  • İbrahim Bey
  • Mehmet Hamdi İzgi
  • Gülekzade Tevfik
  • Damar Arıkoğlu
  • Zekai Apaydın

Amasya

  • Ali Rıza Topçu
  • Ali Rıza Özdarende
  • Asım Sirel
  • Bekir Sami Kunduh
  • Ahmet Hamdi Apaydın
  • Mehmet Ragıp Topala
  • Ömer Lütfi Yasan

Ankara

  • Mustafa Kemal Paşa
  • Ali Fuat Cebesoy
  • Taşpınarlı Hacı Atıf
  • Hacı Mustafa Beynamlı
  • Mustafa Hilmi Çayırlıoğlu
  • Ahmet Rüstem Bilinski
  • Ömer Mümtaz Tambi
  • Şakir Kınacı
  • Şemsettin Bayramoğlu

Antalya

  • Ali Vefa Seyhanlı
  • Halil İbrahim Özkaya
  • Hamdullah Suphi Tanrıöver
  • Hasan Tahsin Sürenkök
  • Mustafa Ebrişimoğlu
  • Rasih Kaplan

Ardahan

  • Filibeli Hilmi
  • Osman Server Atabek

Aydın

  • Ahmet Şükrü Yavuzyılmaz
  • Cami Baykurt
  • Mehmet Emin Erkut
  • Esat İleri
  • Mazhar Germen
  • Sadık Sultanoğlu
  • Hasan Tahsin San

Ayıntab (Antep)

  • Abdurrahman Lami Efendi
  • Ali Cenani
  • Hafız Mehmet Şahin
  • Ali Kılıç
  • Ragıp Yoğun
  • Mehmet Yasin Sani Kutluğ

cumhuriyetin ilk milletvekilleri 2

Batum

  • Ahmet Fevzi Erdem
  • Hahutzade Ahmet Nuri Efendi
  • Ahmet Akif Suner
  • Ali Rıza Acara
  • Edip Dinç

Bayazıt (Doğubeyazıt)

  • Mehmet Atıf Bayazıt
  • Hacı Mehmet Önay
  • Refik Saydam
  • Süleyman Sudi Acarbay
  • Şevket Beyazit

Biga

  • Ahmet Hamdi Dumrul
  • Hamdi Hamit Karaosmanoğlu
  • Mehmet Dinç

Bitlis

  • Arif Özdemir
  • Derviş Sevünç
  • Hüseyin Hüsnü Orakçıoğlu
  • Sofrasur Asizade Resul Bey
  • Sadullah Fevzi Eren
  • Vehbi Öztekin
  • Yusuf Ziya Koçoğlu

Bolu

  • Abdullah Sabri Aytaç
  • Cevat Abbas Gürer
  • Fuat Umay
  • Hacı Abdülvahap Efendi
  • Nuri Aksu
  • Mehmet Şükrü Gülez
  • Tunalı Hilmi
  • Yusuf İzzet

Bozok (Yozgat)

  • Ahmet Baydar
  • Yusuf Bahri Tatlıoğlu
  • Feyyaz Ali Üst
  • İsmail Fazıl Paşa
  • Mehmet Hulusi Akyol
  • Rıza Ersoy
  • Sırrı İçöz

Burdur

  • Ali Ulvi Bey
  • Çilzade Fahreddin
  • Halil Hulusi Efendi
  • İsmail Suphi Soysallıoğlu
  • Mehmet Âkif Ersoy
  • Şevket Candaner
  • Veli Saltıkgil

Bursa

  • Emin Erkul
  • Hasan Fehmi Kolay
  • Muhittin Baha Pars
  • Mustafa Fehmi Gerçeker
  • Necati Kurtuluş
  • Osman Nuri Özpay
  • Abdullah Servet Akdağ

Canik (Samsun)

  • Ahmet Nafiz Özalp
  • Emin Gevelioğlu
  • Ahmet Hamdi Yalman
  • Hasan Fehmi Çoldurzade
  • Süleyman Boşank
  • Mehmet Şükrü Fırat

Cebel-i Bereket (Osmaniye)

  • Faik Öztrak
  • İhsan Eryavuz
  • Rasim Celalettin Öztekin

Çorum

  • Dr. Atıf Bey
  • Abdurrahman Dursun Yalvaç
  • Hüseyin Ferit Törümküney
  • Fuat Tek
  • Haşim Apaydın
  • İsmet Eker
  • Sıddık Mumcu

cumhuriyetin ilk milletvekilleri 3

Denizli

  • Hakkı Behiç Bayiç
  • Hasan Tokcan
  • Hacı Hüseyin Efendi
  • Mustafa Tavaslıoğlu
  • Necip Buldanlıoğlu
  • Yusuf Başkaya

Dersim (Tunceli)

  • Abdülhak Tevfik Gençtürk
  • Diyap Yıldırım
  • Hasan Hayri Kanko
  • Mustafa Ağa
  • Mustafa Zeki Saltık
  • Ahmet Ramiz Tan

Diyarbekir

  • Pirinççizade Feyzi Bey
  • Şükrü Aydındağ
  • Abdulhamit Çintan
  • Abdulkadir Kadri Kürkcü
  • Mehmet Kadri Üçok
  • Mustafa Akif Tütenk
  • Zülfü Tigrel

Edirne

  • Cafer Tayyar Eğilmez
  • Faik Kaltakkıran
  • İsmet İnönü
  • Kâzım Karabekir
  • Şeref Aykut

Elaziz (Elazığ)

  • Hacı Feyzi Bey
  • Hüseyin Gökçelik
  • Muhittin Çöteli
  • Mustafa Şükrü Bey
  • Mehmet Naci Karaali
  • Rasim Tekin
  • Hasan Tahsin Berk

Ergani

  • Ali Şefik
  • İbrahim Hakkı Akgün
  • Kadri Bey
  • Kâzım Bey (Oral)
  • Mahmut Sığnak
  • Mehmet Emin Giray
  • Güranizade Memduh
  • Ahmet Nüzhet Saraçoğlu
  • Rüştü Bulduk
  • Salih Efendi
  • Ali Sırrı Özata

Ertuğrul (Bilecik)

  • Ahmet Lakşe
  • Halil Işık
  • Mustafa Kemal Güney
  • Necip Soydan
  • Hamdi Aksoy

Erzincan

  • Mehmet Emin Lekili
  • Hüseyin Aksu
  • Osman Fevzi Topçu
  • Şeyh Hacı Ahmed Fevzi Efendi
  • Mehmet Tevfik Kütükbaşı

Erzurum

  • Asım Möhördaroğlu
  • Celalettin Arif
  • Hüseyin Avni Ulaş
  • İsmail Naim Sanıvar
  • Mehmet Salih Yeşiloğlu
  • Durak Sakarya
  • Mehmet Nusret Sun
  • Süleyman Necati Güneri
  • Zihni Orhon
  • Ziyaeddin Gözübüyük

Eskişehir

  • Abdullah Azmi Torun
  • Emin Sazak
  • Eyüp Sabri Akgöl
  • Veliyullah Akbaşlı
  • Halil İbrahim Sipahioğlu
  • Hüsrev Sami Kızıldoğan
  • Mehmet Niyazi Çamoğlu

Gelibolu

  • Celâl Nuri İleri

Genç

  • Ali Haydar Bey
  • Ali Vasıf Telli
  • Mehmet Celal Saraçoğlu
  • Fikri Faik Güngören
  • Hamdi Yılmaz
  • Fikri Ergün

Gümüşhane

  • Hasan Fehmi Ataç
  • Mehmet Şükrü Üçüncü
  • Mustafa Darman
  • İbrahim Ruşen Oktar
  • Veysel Rıza Zarbun
  • Ziya Tuğlu

Hakkâri

  • İbrahim Arvas
  • Mazhar Müfit Kansu
  • Çölemerikli Ömer Efendi
  • Seyyid Muslihittin Paşa
  • Seyyid Taha Efendi
  • Tufan Ülker

Isparta

  • Cemal Mersinli
  • Mehmet Tahir Kucur
  • Hafız İbrahim Demiralay
  • Hüseyin Hüsnü Özdamar
  • İsmail Remzi Berkün
  • Mehmet Nadir Süldür

İçel (Silifke)

  • Ali Rıza Ataışık
  • Hacı Ali Efendi
  • Haydar Arslan
  • Naim Ulusal
  • Mehmet Sami Arkan
  • Şevki Göklevent

İstanbul

  • Abdülhak Adnan Adıvar
  • Ahmet Ferit Tek
  • Ahmet Mazhar Akifoğlu
  • Muhtar Mollaoğlu
  • Ahmet Şükrü Oğuz
  • Fethi Okyar
  • Ali Rıza Bebek
  • Arif Marlalı
  • Hüseyin Hüsnü Işık
  • Neşet Özercan
  • Numan Usta
  • Selahattin Bey

İzmir

  • Enver Tekând
  • Hacı Süleyman Efendi
  • Mahmut Esat Bozkurt
  • Mustafa Bengisu
  • Refet Bele
  • Reşit Bey
  • Hasan Tahsin Uzer
  • Yunus Nadi Abalıoğlu

cumhuriyetin ilk milletvekilleri 4

İzmit (Kocaeli)

  • Mehmed Fuad Carim
  • Hafız Abdullah Tezemir
  • Halil İbrahim Gürsoy
  • Hamdi Namık Gör
  • Hüseyin Sırrı Bellioğlu
  • Tahir Barlas

Kangırı (Çankırı)

  • Behçet Kutlu
  • Müştak Torbo
  • Neşet Akkor
  • Sait Üçok
  • Tahir Aşık Musuloğlu
  • Hacı Tevfik Efendi
  • Yusuf Ziya İsfendiyaroğlu

Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar)

  • Ali Çetinkaya
  • Halil Hilmi Bozca
  • Hulusi Kutluoğlu
  • İsmail Şükrü Çelikalay
  • Mehmet Şükrü Koç
  • Mustafa Hulusi Çalgüner
  • Ahmet Nebil Yurter
  • Ömer Lütfi Argeşo

Karahisar-ı Şarki (Şebinkarahisar)

  • Ali Sururi Tönük
  • Mehmet Vasfi Seçer
  • Memduh Necdet Erberk
  • Mesut Benli
  • Mustafa Serdaroğlu

Karesi (Balıkesir)

  • Abdülgafur Efendi (Iştın)
  • Hacim Çarıklı
  • Hasan Basri Çantay
  • İbrahim Cevdet Yörük
  • Kâzım Özalp
  • Mehmet Vehbi Bolak

Kars

  • Ali Rıza Ataman
  • Cavit Erdel
  • Fahrettin Erdoğan

Kastamonu

  • Abdülkadir Kemali Öğütçü
  • Mehmet Besim Fazlıoğlu
  • Mehmet Hulusi Erdemir
  • Mehmet Murat Pala
  • Ahmet Rüştü Çolakoğlu
  • Sabri Dura
  • Suat Soyer
  • Yusuf Kemal Tengirşenk

Kayseri

  • Ahmet Hilmi Kalaç
  • Mehmet Alim Çınar
  • Atıf Tüzün
  • Osman Uşşaklı
  • Ahmet Remzi Akgöztürk
  • Ahmet Rifat Çalık
  • Sabit Gözügeçgel

Kırşehir

  • Bekir Kocaoğlu
  • Ahmet Cemalettin Çelebi
  • Ali Cevdet Seçkin
  • Ahmet Müfit Kurutluoğlu
  • Rıza Silsüpür
  • Sadık Savtekin
  • Yahya Galip Kargı

Konya

  • Abdülhalim Çelebi
  • Arif Baysal
  • Hacı Bekir Sümer
  • Hulusi Göksu
  • Kazım Hüsnü Bey
  • Mehmet Vehbi Çelik
  • Musa Kazım Onar
  • Ömer Vehbi Büyükyalvaç
  • Refik Koraltan
  • Rıfat Saatçi

Kozan

  • Fevzi Çakmak
  • Fikret Onuralp
  • Hüseyin Çelik
  • Mustafa Cantekin
  • Reşit Paşa

Kütahya

Besim Atalay
Cemil Altay
Cevdet Barlas
Haydar Bey
Ragıp Soysal
Seyfi Aydın

Lazistan (Rize)

  • Zeynel Abidin Atak
  • Esat Özoğuz
  • İbrahim Şevki Bey
  • Mehmet Necati Memişoğlu
  • Osman Nuri Özgen
  • Ziya Hurşit

Malatya

  • Abdullah Efendi
  • Mustafa Fevzi Bilgili
  • Bedir Fırat
  • Hacı Garip Taner
  • Hacı Mustafa Efendi
  • İsmet Efendi
  • Lütfü Evliyaoğlu
  • Mehmet Ali Efendi
  • Reşit Ağar
  • Hüseyin Sıtkı Gür
  • Hasan Tahsin Alagöz

Maraş

  • Arslan Toğuzata
  • Hacı Mehmet Erten
  • Hasip Aksöyök
  • İbrahim Ağa
  • Yakup Bozdağ
  • Refet Seçkin
  • Rüştü Bozkurt
  • Mehmet Tahsin Hüdayioğlu

Mardin

  • Derviş Ural
  • Esat Önen
  • Hasan Tahsin Artıkı
  • İbrahim Turhan
  • Mithat Milli
  • Mehmet Necip Güven

Menteşe (Muğla)

  • Emin Kamil Efendi
  • Ethem Fehmi Arslanlı
  • Hacı Ahmet Efendi
  • Hamza Hayati Öztürk
  • Kasım Nuri Bey
  • Mahmut Nedim Hendek
  • Mesut Efendi
  • Mehmet Rifat Börekçi
  • Sadettin Özsan
  • Tevfik Rüştü Aras
  • Alirızapaşazade Ziya Bey

Mersin

  • Emin Efendi
  • Fahrettin Altay
  • Hüseyin Hüsnü Konay
  • İsmail Safa Özler
  • Muhtar Fikri Güçüm
  • Selâhattin Köseoğlu
  • Yusuf Ziya Eraydın

Muş

  • Abdülgani Ertan
  • Hacı Ahmet Hamdi Bilgin
  • İlyas Sami Muş
  • Kazım Dede
  • Mahmud Said Yetgin
  • Osman Kadri Bingöl
  • Rıza Kotan

Niğde

  • Zeynel Abidin Bayhan
  • Ata Atalay
  • Ahmet Hakkı Sütekin
  • Mustafa Soylu
  • Mustafa Hilmi Soydan
  • Vehbi Çorakçı

Oltu

  • Rüstem Hamşioğlu
  • Yasin Haşimoğlu

Saruhan (Manisa)

  • Hüseyin Avni Zaimler
  • İbrahim Süreyya Yiğit
  • İsmail Hakkı Çallı
  • Mahmut Celâleddin Bey
  • Mustafa Necati
  • Ömer Ünlü
  • Refik Şevket İnce
  • Çerkes Reşit

Siirt

  • Mustafa Sabri Baysan
  • Nuri Bayam
  • Halil Hulki Aydın
  • Kadri Oktay
  • Necmettin Bilgin
  • Salih Atalay

cumhuriyetin ilk milletvekilleri 1

Sinop

  • Abdullah Karabina
  • Hakkı Hami Ulukan
  • Rıza Nur
  • Rıza Vamık Uras
  • Şerif Bey
  • Mehmet Şevket Peker

Sivas

  • Emir Marşan
  • Mustafa Hayri San
  • Rauf Orbay
  • Mustafa Taki Doğruyol
  • Rasim Başara
  • Mustafa Vasıf Karakol
  • Bacanakzade Ziya
  • Yusuf Ziya Başara

Siverek

  • Abdülgani Ensari
  • Bekir Sıtkı Ocak
  • İhsan Sağlam
  • Mehmet Rauf Bey
  • Mehmet Sırrı Tayanç
  • Mustafa Lütfi Azer

Tokat

  • Mütevellizade Hamdi
  • Hoca Fehmi Efendi
  • İzzet Genca
  • Mustafa Vasfi Süsoy
  • Nazım Resmor
  • Mehmet Rifat Arkun
  • Mehmet Şükrü Keskin

Trabzon

  • Ali Şükrü
  • Celalettin Aykar
  • Faik Aybay
  • Hafız Mehmet
  • Hamit Kapancı
  • Hasan Saka
  • Hüsrev Gerede
  • İzzet Eyyüboğlu
  • Ahmet Hamdi Ülkümen
  • Mehmet Recai Baykal
  • Sabri Nemlioğlu

Urfa

  • Ali Saip Ursavaş
  • Esat Bey
  • Salih Hayali Yaşar
  • Hacı Mustafa
  • Bozan Bey

Van

  • Emir Girdivan
  • Hakkı Ungan
  • Hasan Sıddık Haydari
  • Haydar Bey
  • Kâmil Miras
  • Şeyh Masum Efendi
  • Tevfik Dimeroğlu

Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri İle İlgili Videolar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu