Çocuk Hakları Sözleşmesi Nedir, Çocuk Hakları Nelerdir?

Burcu Kömürcü26 Ağustos 2022

Çocuk Hakları Sözleşmesi Nedir?

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çocukların eğitim, sağlık, yaşam, beslenme, barınma ve toplum haklarını güvence altına alan uluslararası bir sözleşmedir. Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından, üye devletlerin sözleşme tarafları ve toplam 196 imza sahibi ile kabul edilmiştir.

Çocuk Hakları Sözleşmesi 20 Kasım 1989’da gündeme geldi ve 20 Kasım 1990’da yürürlüğe girdi. Nitekim Sözleşmenin yürürlüğe girdiği 20 Kasım Dünya Çocuk Günü olarak kutlanmaktadır. Ancak, sözleşmenin imzalanma tarihi ülkeye göre değişir. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme hükümleri çocukların hangi haklara sahip olması gerektiğini ayrıntılı olarak açıklarken, bu hakların altında yatan dört ilke vardır:

Ayrımcılık Yapmama

Tüm çocukların her koşulda ve her zaman potansiyellerini geliştirme hakkına sahip olduğunu vurgular. Cinsiyet, ırk, etnik köken, ulusal köken, din, engellilik, cinsel yönelim veya diğer statüleri ne olursa olsun her çocuk eşit eğitim hakkına sahip olmalıdır.

Çocuğun Yüksek Yararı

Çocuklarla ilgili tüm eylem ve kararlarda, çocuğun yüksek yararı her şeyden önce gelmelidir. Bu ilke aynı zamanda farklı haklar arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde de temel olarak kullanılmaktadır.

Yaşama ve Gelişme Hakkı

Bu, çocuklara tam gelişme ve temel hizmetlere erişim için eşit fırsatlardan emin olunması gerektiği anlamına gelir. Örneğin, engelli çocukların tam potansiyellerine ulaşmaları için eğitim ve sağlık hizmetlerine yeterli erişimi olmalıdır.

Katılım Hakkı

Çocuk haklarıyla ilgili tüm konularda çocukların görüşlerine değer verilmesi ve saygı gösterilmesi gerektiğini vurgular.

Çocuk Hakları Evrensel Bildirgesi Maddeleri Nelerdir?

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen sözleşmenin 54 madde bulunmaktadır. 54 maddeden 43 tanesi aşağıdaki gibidir.

On sekiz yaşından küçük herkes çocuk sayılır.
Taraf Devletler, yaş, ırk, din, cinsiyet, mülkiyet ve doğum yeri ne olursa olsun çocukların tüm haklarını güvence altına almalıdır.
Tüm imza sahipleri çocuğun yüksek yararına hareket etmelidir.
Hükümetler, bu Sözleşmedeki tüm çocuk haklarını sağlamak için ellerinden gelenin en iyisini yapmalıdır.
Hükümetler, ebeveynlerin ve toplulukların çocuklara rehberlik etmesine izin vermelidir.
Bütün çocukların doğuştan yaşam hakkı vardır.
Hükümet, çocukların isim ve vatandaşlık haklarına saygı göstermelidir.
Her çocuğun adını, uyruğu ve aile ilişkilerini içeren kendi resmi kimlik belgesine sahip olma hakkı vardır.
Çocuklar, kendi iyilikleri dışında anne babalarından ayrılamazlar.

Devlet, ebeveynleri farklı ülkelerde yaşayan çocukların aileleriyle iletişim kurmasını ve zaman geçirmesini kolaylaştırmalıdır.
Devlet, çocukların yasadışı yollardan ülke dışına çıkarılmasına izin vermemelidir. Bunun için gerekli tüm önlemleri almalıdır.
Çocuklar kendilerini ilgilendiren tüm konularda görüşlerini özgürce ifade etme hakkına sahiptir. Yetişkinler çocukları dinlemeli ve sözlerini ciddiye almalıdır.
Çocuklar, başkalarına zarar vermemek kaydıyla, konuşarak, çizerek veya yazarak öğrendiklerini, düşündüklerini ve hissettiklerini paylaşma hakkına sahiptir.
Çocuklar kendi düşüncelerini, görüşlerini ve dinlerini seçebilirler ancak bu, başkalarının haklarından yararlanmasına engel olmamalıdır. Hükümetler, çocukların düşünce, vicdan ve din özgürlüğü haklarına saygı göstermelidir. Çocuklar büyüdükçe anne babalar çocuklarına bu hakkı doğru şekilde kullanmaları konusunda rehberlik etmelidir.
Çocukların gruplara ve organizasyonlara katılma hakları vardır. Çocuklar, onlara zarar vermedikleri sürece başkalarını görme hakkına sahiptir.
Her çocuğun mahremiyet hakkı vardır. Kanun, çocukların mahremiyetini, ailesini, evini, iletişimini ve itibarını her türlü saldırıdan korumalıdır.
Çocukların internet, radyo, televizyon, gazete, kitap ve diğer kaynaklardan bilgi alma hakları vardır. Yetişkinler, çocukların eriştiği bilgilerin kendileri için zararlı olmadığından emin olmalıdır.
Hükümetler, çocukların her türlü fiziksel ve psikolojik şiddet, yaralanma veya istismar, ihmal ve sömürüden uzak olmalarını sağlamalıdır.
Kendi ailesi tarafından bakılamayan her çocuk, çocuğunun dinine, kültürüne ve diline saygılı biri tarafından bakılma hakkına sahiptir.
Bir çocuğun evlat edinilmesine ilişkin herhangi bir kararda, çocuğun yüksek yararına öncelik verilmelidir.
Bir ülkeye mülteci olarak giren çocuklar, o ülkede doğan çocuklarla aynı haklara sahip olmalıdır.
Ebeveynler ve bakıcılar, her zaman çocuklarının çıkarlarını göz önünde bulundurmalıdır.
Hükümetler, engelli çocukların bağımsız yaşamalarının ve topluma aktif katılımlarının önündeki tüm engelleri kaldırmalıdır.
Çocuklar, ulaşılabilir en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkına sahiptir. Hükümetler sağlık hizmetlerini iyileştirmek ve hastalık ve çocuk ölümlerini azaltmak için çalışmalıdır.
Yerel makamlar, bakım, koruma ve gözetim altındaki çocukların yaşam koşullarının iyi olup olmadığını düzenli olarak kontrol etmelidir.
Hükümet, yoksul ailelerin çocuklarına yardım etmek için nakit ve diğer kaynakları sağlamalıdır.
Tüm çocukların fiziksel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve sosyal gelişimleri için yeterli bir yaşam standardına sahip olma hakkı vardır. Devlet, parası yetmeyen ailelere ve çocuklara yardım etmelidir.
Her çocuğun eğitim hakkı vardır. İlköğretim ücretsiz olmalı ve çocuklar diğer eğitim seviyelerine katılmaya teşvik edilmelidir. Okullarda disiplin kuralları çocuk haklarına saygı göstermeli ve şiddet uygulamamalıdır.
Çocukların eğitimi, kişiliklerini, zihinsel ve fiziksel becerilerini geliştirmeye yardımcı olmalıdır. Aldıkları eğitim onlara haklarını anlamalarını ve başkalarının haklarına, kültürlerine ve farklılıklarına saygı duymayı öğretmelidir.
Çocuklar, yaşadıkları ülkenin çoğunluğu tarafından paylaşılsın ya da paylaşılmasın, başkalarına zarar vermemek koşuluyla, ailelerinin dilini ve geleneklerini öğrenme ve uygulama hakkına sahiptir.
Bütün çocukların dinlenme ve boş zamanlarını değerlendirme, oyun ve eğlence etkinliklerine, kültürel yaşama ve sanatsal etkinliklere özgürce katılma hakları vardır.
Hükümetler çocukları ekonomik sömürüden ve eğitimlerini engelleyebilecek ve gelişimlerine zarar verebilecek çalışmalardan korumalıdır.
Hükümetler çocukları uyuşturucu kullanımından korumalıdır. Çocukların bu tür maddelerin üretiminde ve ticaretinde kullanılmasını önlemek için tüm uygun yasal, idari, sosyal ve eğitsel önlemleri alın.
Hükümetler çocukları cinsel istismar ve sömürüden korumalıdır.

Hükümetler çocukları kaçırma, insan ticareti veya istismardan korumalıdır.
Çocuklar, esenliklerini ve esenliklerini tehlikeye atabilecek her türlü sömürüden korunmalıdır.
Hiçbir çocuk işkenceye veya diğer zalimane muamele veya cezaya tabi tutulamaz; hiçbir çocuk yasa dışı veya keyfi olarak özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. Çocukların tutuklanması, gözaltına alınması veya hapsedilmesi her zaman son çare olmalıdır.
Bütün çocukların savaştan korunma hakkı vardır. 15 yaşından küçük çocukların askere gitmesine izin verilmiyor.
Hükümetler, ihmal edilen, sömürülen veya istismar edilen çocukların fiziksel ve psikolojik iyileşmelerini ve sosyal yeniden bütünleşmelerini teşvik etmek için tüm uygun önlemleri almalıdır.
Yasayı çiğnemekle suçlanan çocuklar tam sorumluluk alamazlar. Kimseye kasten zarar vermeyeceği için suça itilen çocuklar, yetişkinlerle aynı şekilde cezalandırılamaz. Bu çocukların topluma kazandırılması için çeşitli yollar aranmalıdır.
Bir ülkenin yasaları çocukları sözleşme koşullarından daha iyi koruyorsa, yasalara uyulmalıdır.
Hükümetlerin yetişkinleri ve çocukları Sözleşmeye daha aşina hale getirme sorumluluğu vardır.
43-54. Bu kapsamdaki projeler, ilgili kurum, kuruluş ve kişiler tarafından çocuk haklarına saygı gösterilmesi için uygulanacak yaklaşımları içermektedir.
Uluslararası düzeyde çocuk haklarını korumaya yönelik en kapsamlı anlaşmanın şartlarını okudunuz. Daha sonra çevrenizdeki yetişkinleri ve çocukları sahip oldukları tüm bu haklar konusunda bilinçlendirmeye başlayabilirsiniz.