Başarısızlık korkusu ya da tıptaki adı ile atikifobi, son derece yoğun bir endişe durumunu ifade eder. Bu durum, başarısızlık potansiyeli taşıyan herhangi bir faaliyeti, sınavı, işi veya iş görüşmesini ertelemeye veya bu tür durumlardan kaçınmaya sebep olabilir.
Bu durumu yaşayan birey, genellikle yeni şeyler denemekten ve risk almaktan kaçınabilir, çünkü başarısız olma korkusu onu engeller. Ayrıca, bu korku, başarısız bir ilişkiden, hayal kırıklığına neden olabilecek bir kariyerden veya başkaları için bir hayal kırıklığı olmaktan da kaynaklanabilir.
Bu tür bir endişe durumuyla başa çıkmak için genellikle psikoterapi teknikleri uygulanır. Korkular, genellikle kendi kendini gerçekleştirme eğilimindedir. Örneğin, bir sınavda başarısız olma korkusuyla aşırı endişelenen bireyler, sınavı boykot etmeyi tercih edebilir ve sonuç olarak sınavı tamamen kaçırabilirler.
Başarısızlık korkusu; utanç, depresyon, kaygı, panik atak ya da düşük benlik saygısı gibi bir dizi duygusal ve psikolojik soruna yol açabilir. Bu korku, kişinin iş veya eğitim hayatında başarısız olmasına ve aile ya da arkadaş ilişkilerinde olumsuzluklar yaşamasına neden olabilir.
Başarısızlık Korkusu Nedenleri Nelerdir?
Başarısızlık korkusuna neden olan pek çok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler arasında şunlar yer alabilir:
- Aile Öyküsü: Aile bireylerinin geçmiş dönemlerde farklı fobilere sahip olması, kişinin başarısızlık korkusunu tetikleyebilir. Ailenin tıbbi öyküsünde psikolojik bozukluklar, kaygı veya depresyon gibi durumlar bulunması, bireyin benzer durumları yaşama olasılığını artırabilir.
- Öğrenilmiş Davranış: Kişinin başarısızlığın kabul edilemez bir durum olduğunu veya mükemmeliyetçilik dışında herhangi bir şeyin başarısızlık anlamına geldiğini aşılayan bir ortamda büyümesi ve bu kavramları benimsemesi, başarısızlık korkusunun ortaya çıkmasına neden olabilir.
- Travmatik Deneyimler: Başarısızlık sonucu cezalandırılan veya farklı travmatik durumlarla karşılaşan bireyler, bu tür bir deneyimi tekrar yaşama korkusuyla başarısızlık korkusuna sahip olabilirler.
- Diğer Fobiler: Bazı fobiler birbiriyle ilişkilidir. Okul korkusu olan bir çocuk, aynı zamanda başarısızlık korkusunu da yaşayabilir.
Başarısızlık Korkusu Belirtileri Nelerdir?
Her birey, belirli durumlarda başarısız olma korkusuyla karşılaşabilir. Özellikle kişi için önemli olan bazı işler veya görevler, heyecan ve korku seviyelerini artırabilir. Ancak bu duygular, kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyecek düzeye ulaştığında, bu durum bir fobi olarak kabul edilir. Fobiler, bireylerin duygusal ve davranışsal değişikliklere neden olabilir.
Başarısızlık korkusu yaşayan ve bu fobiye sahip olan bireylerde çeşitli belirtiler ve semptomlar gözlemlenebilir. Başarısızlık korkusuna dair belirtiler şu şekildedir:
- İş, ev veya okul gibi günlük yaşantımızdaki basit görevleri yerine getirmekten kaçınma
- Duygusal durumda artış gösteren kızgınlık ya da sinirlilik hali
- Başkaları tarafından eleştirilme korkusu ve endişesi
- Depresif veya üzgün hissetme eğilimi
- Hayata karşı olumsuz bir perspektif ve kötümser bir tutum sergileme
- Bir iş veya aktivitenin zor olduğunu düşündüğünde erteleme veya kaçınma eğilimi
- İlişkileri devam ettirememe ve sürdürememe endişesi
- Yapıcı eleştirilere veya yardıma isteksiz olma durumu
Bu durum bazı fiziksel belirtilere de neden olabilir. Bunlar;
- Titreme
- Baş dönmesi
- Aşırı terleme (hiperhidroz)
- Kalp çarpıntısı
- Mide bulantısı
- Nefes darlığı (dispne)
- Mide rahatsızlığı
- Hazımsızlık
Başarısızlık Korkusu Tedavisi
Başarısızlık korkusu tedavisinde çeşitli uygulamalar bulunmaktadır. Bu uygulamalar, hastanın durumuna, tıbbi geçmişine, davranışlarına ve diğer psikolojik problemlerine bağlı olarak uzmanlar tarafından kişiye özel olarak belirlenir. Başarısızlık korkusu tedavi yöntemleri şu şekildedir:
Bilişsel Davranışçı Terapi: Bu psikoterapi yöntemi, kişinin zihninde yer edinmiş olan başarısızlıkla ilgili olumsuz düşünceleri değiştirmeye odaklanır. Terapist, “başarısızlık” olarak algılanan durumların aslında öğrenme ve büyüme için olumlu fırsatlar olduğunu anlamalarına yardımcı olabilir. Aynı zamanda, derin nefes alma veya meditasyon gibi korku ve kaygı problemleri ile başa çıkma yöntemlerini öğreterek destek sağlar.
Maruz Bırakma Terapisi: Fobilerin etkili bir şekilde tedavi edilmesinde sıkça kullanılan terapi yöntemlerinden biri maruz bırakma terapisidir. Bu terapi yöntemi, bireyin sahip olduğu korkuya kontrollü bir şekilde maruz bırakılmasını içerir ve bu sayede korku tepkisinin üstesinden gelmeye yardımcı olur. Terapist, bireyin geçmişte başarısız hissettiği bir olayı senaryo haline getirip tekrar yaşamasını isteyebilir. Bu teknik, güvenli ve destekleyici bir ortamda uygulandığında, birey başarısızlıkta gerçek bir tehdidin veya tehlikenin olmadığını anlama konusunda destek alabilir.
İlaç Tedavisi: Eğer bireyde depresyon, anksiyete veya başka bir psikolojik rahatsızlık bulunuyorsa, uzmanlar belirtilerin yönetilebilmesi amacıyla ilaç tedavisi önerebilirler. Ancak, ilaç tedavisi genellikle fobilerde ilk terapi seçeneği olarak önerilmez.
Başarısızlık Korkusu İle İlgili Videolar
