Bu yaz, Alfred Hitchcock’un Vertigo’sunun 60. Yıldönümü kutlanıyor. Başlangıçta ılık bir resepsiyona bırakılmış olsa da film bugün 20. yüzyılın en beğenilen sinema eserlerinden biri haline geldi. Bu da yönetmenin mimarlık ve iç mekanlara öncülük etmesinde önemli bir rol oynadı.
Hitchcock Sineması
Yönetmen olarak Hitchcock, sinema tarihinin en önemli dönemlerinden bazılarından sorumluydu. Film endüstrisindeki kariyeri bir prodüksiyon yöneticisi olarak başladı. Daha sonra kameradan sorumlu olduğunda benzersiz görsel stilini geliştirmeye yardımcı olacak tasarımcı, biçimlendirici deneyimler edindi. Başlarda filmlerinin her biri için, tasarım ekiplerinin daha sonra inşa edeceği, genellikle gerçek konumlara dayanan, storyboard ve düzen sayfalarını çizerdi. Hitchcock için, film seti asla aktörlerin arka planı değildi. Her biri destekleyici bir karakter olarak davranıyor ve sahnenin psikolojik havasını düzenlemek için kullanılıyordu.
1954’teki yeni D’Entre les Morts’a dayanan Vertigo’da, San Francisco ve çevresindeki kıyı şeridindeki zorlu Madeleine Elster’i ararken eski dedektif Scottie Ferguson’u izler. Agorafobinin güçsüzleştirilmesi nedeniyle, Scottie zaman zaman fiziksel olarak harekete geçebilir ya da olayların ortaya çıkmasına müdahale etmez. Fakat zihni durumunun kırılganlığını vurgulayan kamera çalışmalarında dramatik perspektif kaymalarıyla aktif şekilde rol alır.
Hitchcock’un sembolik mimari kullanımı
Hitchcock’un sembolik mimari kullanımı Kuzeybatı’da daha da gelişti ve ekrana sinematik bir dil olarak yüksek modernliği getirdi
Filmi 1958’de gözden geçiren Los Angeles Times, yönetmenin devam eden, neredeyse saplantılı, şehre bakışını anlatan Vertigo’yu “gerilim filmi ve bir panorama” olarak nitelendirdi. Hitchcock, senaryo tamamlanmadan önce konumların birçoğunu seçti, Scottie’nin araştırmaları onu bir dizi büyük şehir simgesine götürdüğü için, baş döndürücü şehrin anlatısına verdiği önemi vurguladı. Bunlar arasında Golden Gate Köprüsü’nün alt kısmında yer alan dramatik İç Savaş dönemi Fort Point, Montgomery Street’teki Ernie’s Restaurant’ın kaliteli yemek odaları ve şehrin en eski çiçekçilerinden biri olan Podesta Baldocchi yer almaktadır.
Stüdyolar
Filmin iç dizilerine ve detaylara titizlikle dikkat edildi. Her biri Paramount Stüdyoları’nda inşa edilen setlerde çekildi, ancak planlı ve plandaki münferit karakterlerin rollerini daha da vurgulamak için tasarlandı. Görkemli ahşap nakliye ofisleri göz doldurdu. Gavin Elster’ın ofisleri tiyatral bir sahne olarak tasarlandı, zira sanayicinin eşi Madeleine’in sıra dışı davranışının hikayesini bu dekor anlatıyor. Scottie’nin Madeleine’i ilk görmesi, Ernie’s Restaurant’ın pelüş ortamında gerçekleşir. Burada kırmızı ipek duvarlar onu arzularının bir nesnesi olarak anında çerçeveler ve paranoyaya inişin başlangıcını işaret eder.
Filmlerindeki Tasarım
Şehrin karşısındaki Rus Tepesi’ne bakan, moda tasarımcısı Confidial Midge Wood’un sade stüdyo dairesi, Scottie için dışarıdaki kontrolün dışına çıkacak açıklanamayan olaylardan güvenli bir sığınak sunmaktadır. Pastel sarı duvarları, George Nelson daybed ve Harry Bertoia sandalyeleriyle, Midge (Barbara Bel Geddes, endüstriyel tasarımcı Norman Bel Geddes’in kızı), şu anda çok fazla yaşayan bir karakter olarak gösteriliyor.
Hitchcock’un sembolik mimari kullanımı, bir sonraki filmi Northwest’le daha da geliştirilmiş ve sinematik bir dil olarak ekrana yüksek modernliği getirmiştir. Reklam yönetmeni Roger Thornhill (Cary Grant tarafından oynanır), kentli ve kırsal Amerika’daki bir grup gizemli yabancı ajanın takip ettiği karmaşık bir kimlik ve çalıntı hükümet sırları hikayesine çekilir. Thornhill kendini daha büyük bir tehlike içinde bulduğundan, Hitchcock, Güney Dakota’daki Rushmore Dağı Ulusal Anıtı’nın tepesindeki bir silahlı çatışma ile sonuçlanacak şekilde, gerginliği arttırmak için gerçek ve düşsel Amerikan manzaralarının bir karışımını kullanır.
Modern Tasarımlar
Film New York’ta başlıyor ve Oscar Niemeyer’in Birleşmiş Milletler’in yeni tamamlanan merkezi de dahil olmak üzere ekrana pek çok önemli modernist nokta getiriyor. Eşit derecede çağdaş olan Harrison & Abramovitz’in 1957’de tamamlanan Madison Caddesi’ndeki CIT Binası, Thornhill’in reklam şirketinin ofisleri olarak burada sunuldu. Kaygan siyah granit ve paslanmaz çelik cephesi, Hitchcock tarafından, Manhattan şehir merkezinin acele saatlik kaosunun yansımalarını yakalamak için kullanıldı; ızgara benzeri dış görünüş, Saul Bass’in ikonografik kimliği ve başlık dizileri için şablon olarak kullanıldı.
Hitchcock, yapım yönetmeni Robert F Boyle’a, Frank Lloyd Wright’ın, daha sonra Amerika’da çalışan en ünlü mimarın taklit tarzını taklit eden bir konut tasarlayarak görevlendirdi. Kalın yatay projeksiyonları ile dış mekan Lloyd Wright’ın şaheseri Fallingwater’ı çağrıştırıyordu. İç mekan ise 1930’lar ve 1940’ların “Usonian” konut konseptlerinin tipik bir örneğidir, basitleştirilmiş ama modern bir Amerikan tarzıdır ve şöminenin etrafında yer alan enformel açık plan yaşam alanlarına sahiptir. Ancak tasarım detay seviyesine rağmen, ev hiçbir zaman tam bir tasarım olarak inşa edilmedi. İç mekânlar ayrı bir sahne seti olarak inşa edildi.
Northwest North
Boyle ve onun üretim ekibi dış manzaraları 10 metre yüksekliğindeki mat kanvas zemin üzerine boyadı. Daha sonra Cary Grant’in ayrı ayrı filme alınan dizileri öne çıktı. Evin abartılı beton dirseği, dağın üzerinden yüksekte ekstrüzyonla, kameranın bakış açısının kasıtlı olarak açısal perspektifi ile örtüşüyor, filmin iklimsel sonucuna yaklaştıkça gerilimler oluşturuyordu.
Oscar Niemeyer’in iç mekanını çoğaltmak için benzer mat boyalı fonlar gerekiyordu. Hitchcock’un yüksek profiline ve 3 milyon dolarlık bir üretim bütçesine (bugün 25 milyon dolar) rağmen, yakın zamanda tamamlanmış modernist başyapıtın içinde veya dışında film çekmek için izin verilmedi. Bunun yerine, binanın iç kısmının manzaraları arka plan olarak çizildi ve kısa dış sahneler gizlice çekildi. Gizli bir kamerayı barındıran bir minibüs caddeye park edilmişti ve uzun bir mercek kullanarak ekip oyuncuları, etrafta dolaşan halka açık olmayan kişilerle beraber sahne alıyordu.
Northwest North, belki de Hitchcock’un filmlerinde görülen yüksek modernizmin kesin ifadesidir. Robert J Boyle, prodüksiyon tasarımı üzerine yaptığı çalışmalardan ötürü Akademi Ödülü’ne aday gösterildi ve daha sonra The Birds’in yönetmeniyle tekrar bir araya gelerek, Bodega Körfezi’nin yukarıdan aşağıya düştüğü kasvetli, deniz atmosferini yarattı. İlk öyküleme ve prodüksiyon tasarım süreci boyunca Boyle, ana referans noktası olarak akılda kalıcı olan Edvard Munch The Scream imgesini sakladı.
Psycho
Hitchcock’un bir sonraki projesi, daha önceki filminin arka penceresinin röntgenciliğine geri dönüşü temsil eden, ancak ölümcül sonuçları olan Psycho idi. Kuzeybatının geniş açık manzaralarının aksine, Psycho ağırlıklı olarak yakın geçmişte çekilmekte, sıradan iç mekânların basit bir şekilde yeniden yansıtılmasıyla sahnelenmekteydi. Norman Bates’in motelinin anonim ama işlevsel mimarisi ile annesinin yukarıda tepede bulunan yıkıcı gotik evi arasındaki zıtlık, bölünmüş kişiliğini simgeliyor, ancak sadece artan bir şekilde ortaya çıkıyordu.
Bu tasarım anlayışı, diyaloğu kasıtlı olarak tutarak, Hitchcock’un filmlerinin ustalığını ortaya koyuyordu. Asgari olarak, bilgi ve olayların kademeli olarak açığa çıkarılmasıyla, ancak binaların düzeninin kendileri tarafından dikte edilmesiyle gerilim oluşturuluyordu. Arka Pencere için, her gün bir Greenwich Village şehir bloğu, sadece apartmandaki pencerelerin sınırlı perspektifinden görülebilir, yalnızca mesafeyi fark eden olayları anladığımız, aracılığı önemli ölçüde değiştiren tek araç haline geliyordu.
Etkisi ve Mirası
Hitchcock’un etkisi ve mirası sinema tarihi boyunca görünür. Üstün mimari kullanım alanı Stanley Kubrick’in The Shining’deki Overlook Hotel’deki boş ama yine de dolu görünen koridorlarında görülebilir. Yakın zamanda, Christopher Nolan’ın Inception ve Wes Anderson’ın birden fazla rüya sahnesi için tasarlanan mimari labirentleri, The Grand Budapest Hotel’deki obsessif iç tasarım tarzı, Hitchcock’un mimarlık yeteneğini en iyi şekilde konuşturmasına borçludur.
