Gökyüzündeki cisimleri gözümüzün görebileceği yakınlığa indirebilen aletler topluluğuna teleskop denir. Genellikle rasathanelerde kullanım alanı gösterir. Çukur ayna kısmı objektif görevine yaradığından teleskobun en önemli yerlerinden biridir. Astronomlar tarafından sıkça kullanılan teleskop uzaydan radyasyona aktarılıp görüntüsü alınan gök cisimlerinin görüntüye aktarılmasını sağlayan cihazlardır.
İslam alimlerinin de kendi ilimlerinde kullandığı teleskop, pek çok önemli çalışmaların yapılmasını sağlamıştır. İslam dünyasındaki ilk teleskop tarifi Ebü’l Hasan tarafından yapılmıştır ve astronom alanında ki gelişmelerin önünü açmıştır.
İlk teleskop nasıl icat oldu? Ne zaman? Kim tarafından bulundu? Hangi amaçlar için kullanıldı?
Hollandalı olan Hans Lippershey tarafından bulundu. Gözlükçü olan Hans Lippershey teleskobu tesadüfen bulmuştur. Yıl 1608’i gösterdiğinde Lippershey’in yardımcısının iki mercekle oynarken mercekleri üst üste tutmasıyla ilerideki bir binanın çok yakında olan görüntüsünü gördüğünde çok şaşırır ve hemen ustası Lippershey’e söyler. Bunun üzerine Lippershey iki merceği uygun aralıklarla bir borunun içerisine yerleştirir ve ilk, aynı zamanda ilkel teleskop bulunmuş olur. Kısa bir zaman sonra bu buluş etrafa yayılır. Başlarda düşman gemilerinin gelip gelmediğini görebilmek açısından gizli tutulmaya çalışılıyordu. Fakat basit bir alet olduğundan ve herkes tarafından yapılabileceğinden kısa sürede duyuldu.
Asıl teleskobu geliştiren isim ise Galileo Galilei’dir. Bu gelişmiş teleskobu Galileo 1609 yılında hayata geçirmiş ve yaptığı bu teleskop sayesinde uzay ve astronomi alanında birçok çalışma sağlanmış ve birçok görüntüye ulaşılabilmiştir. Galileo Galilei’nin tasarladığı teleskop elde ettiği görüntüleri 30 kat büyütebilme özelliğine sahipti. Galileo tasarımı sayesinde yaptığı gözlemler sonucu Venüs gezegeninin evrelerini, Jüpiter gezegeninin uydusunu ve Ay’ın yüzeysel görüntülerini elde etmiştir.
Teleskop çeşitlerine bakacak olursak; Mercekli Teleskop, Aynalı Teleskop, Katadioptrik Teleskop diye 3 çeşide ayrılmaktadır.
Mercekli Teleskoplar :
- Yapımı basit olduğu için kolay bir kullanımı vardır.
- İçerisinde tek mercek olduğu için görüntü kalitesi yüksektir.
- Uzakta olan cisimleri incelemek için tercih edilebilecek bir teleskoptur.
Aynalı Teleskoplar : İçerisinde ikiye ayrılır.
- Newtonian Türü ; ışığı toplayarak ikinci bir düz aynaya odaklar.
- Cassegrain Türü ; büyük bir küresel tümsekten gelen ışın ikinci bir ayna vasıtası ile çukur aynada toplanır. Sonrasın ikinci aynaya yansıtılır.
- Gezegenleri ve Ay’ı gözlemlemek için uygundur.
Katadioptrik Teleskoplar :
- Fotoğraf çekimi için ve ileri uzay cisimlerini gözlem yapmak için idealdir.
- Yeryüzünü gözlem için çok uygundur.
- Gezegenler, çift yıldız ve Ay’ı gözlemlemek için uygundur.
