Sekonder Kazanç (Çıkar Sağlama Durumu) Nedir?

Nevra TUTAR8 Temmuz 2024

Sekonder kazanç, bireylerin fiziksel veya ruhsal hastalıklarından ya da olumsuz durumlarından avantaj sağlaması durumudur. Bu avantajlar, çevresel ilgi, özel ayrıcalıklar veya sorumluluktan kaçınma gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Sekonder kazanç, kişinin hastalığını ya da olumsuz durumunu sürdürme eğilimini artırır çünkü bu durumlar onlara fayda sağlar.

Sekonder Kazancın Belirtileri ve Davranışlar

Sekonder kazanç genellikle kişinin bilincinde olmadan gerçekleşir. Örneğin, sosyal fobisi olan bir kişi, iş yerindeki toplantılara katılmayarak bu durumdan kaçınabilir. Bu kişi, hastalığını bahane ederek erken işten çıkar ve bu şekilde sorumluluklardan kaçınır. Bu tür davranışlar başlangıçta anlaşılabilir görünse de, uzun vadede kişinin hastalığını iyileştirmesini engelleyebilir.

Örnek olarak, eşiyle arasının kötü olmaması için annesi haklı olsa bile eşinin tarafında yer alan bir kişi, ilişkisini bu şekilde korumayı hedefler. Ancak bu tür davranışlar, zamanla güven sorunlarına ve mutsuzluklara yol açabilir. Sekonder kazanç elde eden kişi, hastalığını veya olumsuz durumunu, kendini tanımlayan bir özellik olarak benimser ve bu durumu sürdürerek elde ettiği avantajları kaybetmek istemez.

Sekonder Kazancın Nedenleri

Sekonder kazançların ortaya çıkmasında çeşitli nedenler rol oynar. Kişiler, hasta olduklarında çevrelerinden daha fazla ilgi ve destek görürler. Bu ilgi, kişinin kendini değerli hissetmesini sağlayabilir. Aynı zamanda, hastalık nedeniyle bazı sorumluluklardan muaf tutulmak da kişinin işine gelebilir. Bu durum, kişinin bilinçaltında hastalığını sürdürmeye yönelik bir motivasyon oluşturabilir.

Sekonder kazanç ayrıca kişinin sosyal çevresinden elde ettiği avantajlar nedeniyle de devam edebilir. Örneğin, hasta bir kişi daha fazla yardım alır, daha az sorumluluk yüklenir ve çevresindekiler tarafından daha fazla önemsenir. Bu avantajlar, kişinin hastalığını veya olumsuz durumunu sürdürmesini teşvik eder.

Sekonder Kazanç ve Tedavi Süreci

Sekonder kazanç, tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir. Kişi, hastalığından veya olumsuz durumundan kurtulmak istemez, çünkü bu durumda elde ettiği avantajları kaybedecektir. Bu nedenle, tedaviye direnç gösterebilir ve iyileşme sürecini geciktirebilir. Örneğin, bir birey depresyon tedavisi gördüğünde, çevresinden aldığı ilgi ve destek azalabileceği endişesiyle tedaviye tam olarak katılmayabilir.

Tedavi sürecinde, sekonder kazançların farkında olunması önemlidir. Tedavi planı oluşturulurken, bu tür avantajların nasıl yönetileceği ve kişinin hastalığından kurtulması durumunda nasıl destekleneceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu, kişinin tedaviye daha olumlu yanıt vermesini ve iyileşme sürecinin daha etkili olmasını sağlayabilir.

Sekonder Kazanç Örnekleri

Okul ve İş Hayatında Sekonder Kazanç: Öğrenciler veya çalışanlar, sınavlardan veya iş projelerinden kaçınmak için fiziksel rahatsızlıklarını veya psikolojik sıkıntılarını öne sürebilirler. Bu durum, onların kısa vadede stresten kurtulmalarını sağlar. Ancak uzun vadede, bu kaçış davranışları, kişinin başarılarını ve kariyer gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Aile İlişkilerinde Sekonder Kazanç: Aile içinde bireyler, hastalıklarını veya duygusal sorunlarını kullanarak aile üyelerinin ilgisini çekebilir veya onların üzerindeki baskıyı azaltabilirler. Bu durum, kısa vadede ilişkileri olumlu etkileyebilir ancak uzun vadede aile içi dinamikleri bozabilir.
Sosyal Çevrede Sekonder Kazanç: Kişiler, arkadaş çevrelerinde veya sosyal ortamlarda, hastalıklarını kullanarak ilgi odağı olabilirler. Bu durum, kişiyi geçici olarak rahatlatabilir ancak sosyal ilişkilerin sağlıklı gelişimini engelleyebilir.

Sekonder Kazanç ve Toplum

Sekonder kazanç sadece bireysel değil, toplumsal bir olgudur. Toplumda, hastalıklar veya olumsuz durumlar üzerinden elde edilen avantajlar, sosyal normları ve değerleri de etkileyebilir. Örneğin, sürekli hastalık bahanesiyle işten kaçınan bir birey, çalışma arkadaşları üzerinde olumsuz bir etki bırakabilir ve iş yerinde motivasyon düşüklüğüne neden olabilir. Benzer şekilde, aile içinde bir bireyin hastalığını kullanarak diğer aile üyelerini manipüle etmesi, aile içi ilişkileri zayıflatabilir ve güvensizlik yaratabilir.

Sekonder Kazanç ve Psikoloji

Psikoloji alanında, sekonder kazanç kavramı önemli bir yer tutar. Terapistler, danışanlarının hastalıklarını veya olumsuz durumlarını sürdürme eğilimlerini fark ederek, tedavi planlarını buna göre düzenlerler. Sekonder kazançların farkında olmak, terapistin danışanı daha iyi anlamasını ve etkili bir tedavi süreci geliştirmesini sağlar.

Örneğin, bir depresyon hastası, çevresinden aldığı ilgi ve destek nedeniyle depresyonunu sürdürmek isteyebilir. Bu durumda, terapist, danışanın bu eğilimini fark ederek, tedavi sürecinde bu durumu yönetmeye çalışır. Danışanın depresyonunun altında yatan sekonder kazançları tanımlamak ve bu kazançların yerine geçebilecek sağlıklı alternatifler sunmak, tedavi sürecinin başarıya ulaşmasında önemli bir rol oynar.

Sekonder Kazanç ve Kişisel Gelişim

Sekonder kazanç, bireyin kişisel gelişimini olumsuz etkileyebilir. Kişi, hastalığını veya olumsuz durumunu sürdürerek, kendi potansiyelini tam olarak gerçekleştiremez. Örneğin, bir öğrenci, sınav kaygısı nedeniyle sürekli hastalık bahanesiyle sınavlardan kaçınırsa, akademik başarısını ve gelecekteki kariyer fırsatlarını olumsuz etkileyebilir.

Kişisel gelişim açısından, bireylerin sekonder kazançların farkında olması ve bu tür davranışları yönetmeyi öğrenmesi önemlidir. Bu, bireyin daha sağlıklı, mutlu ve başarılı bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir. Sekonder kazançların farkına varmak ve bu kazançların yerine geçebilecek sağlıklı alternatifler bulmak, kişisel gelişim sürecinde önemli bir adımdır.