Sesin Biçemi
Ses yoğunluğunun, dinleyiciden bağımsız, desibelle ölçülen bir büyüklüğü vardır, ses yüksekliği ise dinleyicinin algısına dayalıdır. Benzeri bir durum müzikte frekans ve perde için geçerlidir. Bir müzik notasının frekansı hertz ile ölçülebilir ama perdesi, frekansına bağlı olsa da, belli bir dereceye kadar “yükseklik” ve “alçaklığın” öznel bir ölçümünden ibarettir.
Örneğin, batı müzik gamındaki oktavın sekiz notası. Bu önemli aralıkta, bir notanın frekansı iki katına çıkar (veya yarıya iner): Bir piyanonun orta Do’su 261.6 Hz’e ayarlanırsa, orta Do üstündeki Do’nun, bu frekansın iki katı olan 523.3 Hz’e ayarlanması gerekir. Ancak, bu iki nokta arasındaki perde ilişkisine “kulaklarımız öyle alışmıştır ki, onu müzik aralığı olarak düşünmeyiz bile. Bize daha çok yüksek ve alçak perde arasındaki perde arasındaki bir kimlik veya yarı ahenk gibi görünür” diyor Arthur Klein The World of Measurements’da.
Frekansların Oranı
Bizi etkileyen şey, frekansların mutlak değerlerinden çok, oranıdır. Dolayısıyla, tıpkı oktavın sekiz notası gibi, besteciler tam kromatik dizide tonlardan (sekiz temel ton, ayrıca beş tiz ve pes yarım ton); veya minör üçlü, tam beşli ve büyük yedili gibi tonlar üstüne kurulu perde aralıklarından söz ederler. Bunların değerleri, frekansların aksine, tam olarak tanımlanamaz, ama müziği melodik ve ahenksiz kılan da onların ton ilişkileridir.
Oktavda, farklı notalar arasındaki frekans oranları ve perde aralıklarının boyutu ondalık terimlerle veya aşağıdaki tabloda olduğu gibi, 1200 sente bölünmüş logaritmik diziyle ifade edilir. Tablo J.S.Bach’ın tercih ettiği ve genel kabul gören “ölçülü” akort skalasını içeriyor.
Müziğin Yapısı
Orta Do’nun üstü ile orta Do arasındaki Do notalarının ondalık oranı, tahmin edileceği gibi 2.0’dır, logaritmik oran ise 1200 senttir. Ancak, orta Do ile (261.6 Hz) orta Do üstündeki Do (523.3 Hz) arasında bir frekansa sahip olan orta Do (392.0 Hz) üstündeki Sole karşılık gelen oranlar 1498 ve 700 senttir; 1200’ün yarısı olan 600 değil. Bu da sent dizisinin logaritmik yapısından kaynaklanır. Bunun ondalık oran karşısındaki en büyük avantajı, her perde aralığının 100 sente eşit olmasıdır. Diğer bir deyişle, sent değerlerini ekleyerek veya çıkararak, besteci herhangi iki ton arasındaki müzikal aralıkları belirleyebilir.
Notalar, frekans oranlarının aksine, frekans değiştirebilirler. Bugün “konser perde” veya “ton standardı” diye bilinen standart, orta Do üstündeki La notası için 440.0 Hz’di. (ton standardının yarım ton üstü) ve 1670’ten 1770’e kadar da 415 Hz’di (yarım ton altı).
Müzikal porte notasyonda, perde bir notanın beşli müzikal nota çizgilerinin üstündeki seviyesiyle belirlenir. Modern nota çizgisinde genellikle çizginin üstüne yazılı notaların perdesini belirten iki anahtar yer alır: Sol anahtarı ve fa anahtarı. Sol anahtarında nota çizgisinin aşağıdan yukarı beş çizgisi, orta Do’nun üçüncü üstünden, orta Do’nun bir ve çeyrek oktav üstüne kadar mi, sol, si, re, fa, notalarını temsil eder.
