İlk kez 1963 yılında Anormal ve Sosyal Psikoloji Dergisi ile tanıtılan Milgram deneyi, Dr. Stanley Milgram tarafından yapıldı. Deney, psikolojik olması açısından deneklerin vicdani duygularına değinmesi ile bilinir. Milgram deneyine ilham veren soru: Soykırımın sonuçları, Eichmann ve benzerleri tarafından da benimsenmekte miydi, yoksa bu kişiler, otoriteye boyun eğdikleri için mi soykırım yaptılar? olmuştur.
Milgram Deneyi Nedir?
Milgram deneyi esasen insanların kişiliklerine ve görüşlerine rağmen otoriter emirler sonucunda nasıl yatkınlık göstereceklerini ifade etmiştir. Yani, Milgram Deneyi insanın kişiliğindeki tüm sınırlarına rağmen otoriter bir kişi karşısında kişiliğinden ödün vereceğini ifade etmek üzere ortaya konmuştur.
Milgram Deneyi Nasıl Yapılmıştır?
Deneyler Nazi savaş suçlusu Adolf Eichmann’ın Kudüs’te yargılanmaya başlamasından üç ay sonra, Temmuz 1961’de başladı. Yale Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen Milgram deneyi, yapılmadan önce denekler gazete tarafından verilen ilan ile bulunmuştur. Katılımcılarda aranan tek özellik 20-50 yaş arasında olmalarıydı. Ancak deneyin ilk kısmında katılımcılar erkekler arasında seçildi.
Deney yapılırken katılımcılara yapılan deneyin “cezanın öğrenme üzerindeki etkileri“ni ortaya koymak üzere yapıldığı söylenmiştir. Deneye başlanırken kura ile bir öğrenci bir de öğretmen seçildi. Ancak yapılan deneyde ikinci katılımcı deney grubunun elemanıydı. Yani her iki kağıtta da “öğretmen” yazıyordu. Gerçek katılımcının da öğretmen olduğu bu deneyde öğretmen ile öğrenci farklı odalara alındılar.
Fakat öğrenci ile öğretmen alındıkları odalardan birbirini duyabilecek kadar uzalıktaydı. Deney gözlemcisi rolündeki kişi deney boyunca “öğretmen” rolündeki kişinin yanında kaldı. Deneye başlanmadan önce öğretmen rolündeki kişiye, öğrencinin çektiği acıyı anlaması için 45 voltluk elektro şok uygulandı.
Öğretmen Cezayı Uygulamaya Koyulur
Deney boyunca öğretmen rolündeki denek, öğrencisine öğrenmesi için sözcükler bildirir. Ardından öğretmen, öğrencisine söylediği sözcükleri öğrenip öğrenmediğini sorular sorarak test eder. Ancak öğrenci, öğrenemediği her sözcük karşısında elektro şok ile cezalandırılır. Elektro şok ile verilen elektriğin dozajı her seferinde biraz daha artış gösterir. Ancak; deneğe uygulanan elektro şok esasen sahteydi. Yani elektro şok uygulanmış gibi gösterilse de gerçekte ortaya çıkan sesler önceden kayıt cihazına kaydedilmiştir.
Öğretmen konumundaki kişi her defasında öğrencisinin elektro şok karşısında acı çektiğini düşünür. Ayrıca öğretmen konumundaki denek öğrencisinin çektiği acılar karşısında bazen deneyi durdurmak ister. Fakat; araştırmacı her defasında deneyi kesmemesini söyler. Deneyin kesilmesi için 4 aşama vardır.
1. Aşamada Deneğe Şu Sözler Söylenir: Lütfen devam edin.
2. Aşamada: Deney için devam etmeniz gerekiyor.
3. Aşamada: Devam etmeniz kesinlikle çok önemli.
4. Aşamada: Başka seçeneğiniz yok. Devam etmek “zorundasınız“.
Denek eğer bu 4 aşamaya rağmen yine de durmak isterse deney durdurulur.
Deneyin Sonuçları
Milgram’ın ilk deney dizisinde katılımcıların % 65’i en yüksek gerilim olan 450 volta kadar uyguladılar. Deneye katılan herkes bir süre sonra durup deneyi sorguladılar. Ancak hiçbir katılımcı 300 volta kadar deneyden vazgeçmedi.
Deneyin psikolojik açıdan sonuçları ise çarpıcıydı. Yapılan deney, insanların otorite sağlamak konusunda ne kadar ileri gidebileceklerini ortaya koydu. İnsanlar, yaptıkları işin çarpıcı sonuçlara neden olduğunu görmesine rağmen otoriteyi reddetmemişlerdir. Kısaca bu deney; insanların üstünlük sağlamak için birçok şeyi yapabileceğini ortaya koydu.
Milgram Deneyi Nedir? ile ilgili videolar
