Subakut sklerozan panensefalit ya da kısa adı ile SSPE, tehlikeli bir beyin hastalığıdır. Bu hastalık, yavaş ancak kalıcı bir viral enfeksiyon olan kusurlu kızamık virüsü tarafından tetiklenir. SSPE, bağışıklık sisteminin kızamık virüsüne ya da rubeolaya karşı anormal bir reaksiyon vermesi sonucunda gelişir. Bu durum beyinde iltihaplanma, şişme ve tahrişe yol açar. SSPE genellikle kızamıktan yıllar sonra ortaya çıkar ve maalesef genellikle ölümcül bir seyir gösterir.
- Subakut: Yavaş bir başlangıç ve genellikle kademeli bir ilerlemeyi ifade eden bir terimdir.
- Skleroz: Beyinde hasara neden olan ve endişe verici bir tepkiyi ifade eder.
- Panensefalit: Beynin tüm bölgelerinin etkilendiği anlamına gelir.
- Kronik ensefalit: Zamanla yavaş ilerleyen bir ensefalit türünü ifade eder.
Maalesef, SSPE ilerleyici bir ensefalit (beyin iltihabı) şeklidir ve şu anda tedavisi bulunmamaktadır. SSPE oldukça nadir bir rahatsızlıktır ve yaklaşık olarak her 100.000 doğal kızamık vakasının sadece 2’sinde ortaya çıkar. Bu durum gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın olarak görülü. Çünkü bu ülkelerde doğal kızamık enfeksiyonu oranı daha yüksekken aşılama oranı daha düşüktür.
Batı ülkelerinde ise etkili kızamık bağışıklama programları sayesinde SSPE vakaları nadir görülür. Kızamık aşısı, çocukların kızamık virüsüne maruz kalmadan önce aşılanmış olmaları durumunda SSPE’ye karşı koruma sağlar. Bu hastalık genellikle iki yaşından küçük çocuklar ya da gençler arasında daha sık görülür. Erkekler, kadınlardan daha fazla etkilenebilir.
SSPE Nedenleri Nelerdir?
Kızamık virüsü genellikle beyin hasarına sebep olmaz. Ancak, kızamık enfeksiyonuna ya da muhtemelen virüsün bazı mutasyon geçirmiş formlarına karşı anormal bir bağışıklık tepkisi, ciddi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme yol açabilir. Bu tepki, beyinde uzun süren bir iltihaba yani şişlik ve tahrişe sebep olabilir.
SSPE Belirtileri Nelerdir?
SSPE’nin ilk belirtileri bazen çok hafif ve fark edilmesi zor olabilir. Bu hastalığın farklı aşamaları bulunmaktadır. Kızamık enfeksiyonu sonrasında, virüs beyin hücrelerinde gizlenir. SSPE’nin belirtileri genel olarak kızamık enfeksiyonundan yaklaşık 6-8 yıl sonra kendisini gösterir. Enfekte olmuş beyin hücrelerinin tahribatına da bağlıdır. Başlangıçta, belirtiler çok hafif olup hastalığın teşhisi zor olabilir. Genellikle kişilik değişiklikleriyle başlar ve iş veya okul performansında değişimler gözlemlenebilir. El yazısında düzensizlik, günlük rutin işlerde zorluk veya konuşma sırasında değişiklikler görülebilir.
Bu durum, ilk etapta uzmanların çocuğun veya genç yetişkinde psikolojik ya da psikiyatrik problemlerin olduğunu düşünmesine neden olabilir. Nöbetler ya da miyoklonus olarak da bilinen istemsiz kas hareketleri gibi istemsiz hareketler ortaya çıkar. Bu noktada genellikle daha fazla araştırma yapılır. Anormal hareketlerin başlaması, hastalığın bir sonraki aşamasını oluşturur.
Birkaç ay içinde, diğer hareket sorunlarıyla birlikte kolların ve bacakların istenmeyen ve kontrolsüz hareketleri ortaya çıkar. Aynı zamanda, kademeli olarak sertlik belirtileri ve artmış kas tonusu da gözlemlenebilir. Bu belirtiler ilerledikçe, beyin bozulmasının durumu ortaya çıkar ve hastanın demans benzeri bir durumla mücadele ettiği anlaşılır. Nöbetler sık sık görülür ve tedaviye olumlu yanıt vermez. Ayrıca, bu aşamada görme veya tanıma yeteneği de etkilenebilir.
Demans ve sakatlık ilerledikçe, etkilenen kişi tamamen aile veya bakıcıya bağımlı hale gelir. Tüm ihtiyaçlarını karşılamak için yardıma ihtiyaç duyar. Bununla birlikte, hastalığın son aşamasında beslenme, yutma ve solunum gibi problemler de ortaya çıkar ve hastalığa katkıda bulunur. Bu aylarca hatta yıllarca sürebilir. Genellikle zatürre nedeniyle ölüm gerçekleşir. Ayrıca, SSPE annede gebelik sırasında meydana gelirse hızlı bir seyir gösterebilir.
SSPE Tedavisi
SSPE, halihazırda herhangi bir tedavi seçeneği bulunmayan bir hastalıktır. Ancak, doktorunuz durumun ilerlemesini yavaşlatabilecek çeşitli antiviral ilaçlar reçete edebilir. Ayrıca, nöbetleri kontrol altına almak amacıyla antikonvülzan ilaçlar da önerilebilir. SSPE teşhisi konmuş olan çoğu birey genellikle bir ila üç yıl içinde hayatını kaybeder. Buna rağmen, bazı nadir durumlarda daha uzun süre yaşama şansları olabilir. Subakut sklerozan panensefalit (SSPE) ile ilgili tek etkili önleyici yöntem ise kızamık aşısı yapmaktır.
