Umarım, bir sınav yapılsa hepimiz Dünya‘nın yedi kıtasını sayabiliriz: Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya (teknik olarak tek bir kara parçası), Afrika, Antarktika ve Avustralya; bu sonuncusu bazen kuzeydeki ada zincirleri olan Okyanusya ile birleştirilir. Ayrıca Atlantis (çeşitli yerlerde, ancak genellikle Atlantik Okyanusu‘nun ortasında tarif edilir) ve Lemurya (Hindistan‘ı Afrika ve Okyanusya’ya bağlar) gibi okyanusta boğulan diğer eski kara kütleleri hakkında da kalıcı efsaneler, masallar ve spekülasyonlarımız var.
Pleistosen ve Holosen jeolojik dönemlerini birleştiren ve küresel sıcaklıklar ile deniz seviyelerinin dramatik bir şekilde yükseldiği 1.300 yıllık bir zaman dilimi olan Younger Dryas‘a (M.Ö. 12.900 ila 11.600) gevşek bir şekilde karşılık gelen çok sayıda sel efsanesiyle bağlantılı olan bu yerler için bazı kanıtlar mevcuttur.
Ancak bazı insanlar okyanus dalgalarının altında kaybolmuş, tanımlanmış gerçek bir kıta olduğunu bilmiyor olabilir. Bu kıtanın adı, konumu hakkında kesin bir bilgi vermektedir: Zelandiya. Zelandiya’nın bir kısmı suyun üzerinde kalır ve Avustralya‘nın güneydoğusunda yer alan, dünyanın en son yerleşilen adalar kümesine bağlanır: Hobbit deliklerine ve engebeli, muhteşem manzaralara ev sahipliği yapan Yeni Zelanda.
Popular Mechanics‘in ancak Eylül 2023 gibi yakın bir tarihte tam olarak haritalandığını bildirdiği Zealandia, bize kıtasal kayma, yani Dünya’nın tektonik plakalarının zaman içinde nasıl kaydığı ve hareket ettiği hakkında çok şey söyleyebilir. Zelandiya 80 milyon yıl önce su yüzeyinin üzerindeydi ancak süper kıta Gondwana‘dan ayrılmasının ardından derinlere gömüldü.
Dünya’nın Kayıp Kıtası Zelandiya
‘Gizli Kıta’ Ortaya Çıktı
Zelandiya okyanus yüzeyinin altına kaymış olsa da, gelişmiş bir insan uygarlığını beraberinde götürmedi. Smithsonian Doğa Tarihi Müzesi‘ne göre, Dünya’nın bilinen en eski insan atası Sahelanthropus tchadensis türü en az 7 milyon yıl öncesine kadar, modern insan ise 300.000 yıl öncesine kadar var olmamıştır. Yani üzgünüm, Atlantis ya da Lemurya’ya dair hala doğrulanmış bir kanıt yok. Yine de Zelandiya’nın kökenleri bize Dünya’nın geçmişi ve dolayısıyla geleceği hakkında çok şey anlatıyor.
Business Insider‘da yer alan haritalara göre Zelandiya 1,9 milyon mil karelik bir alana ya da günümüz Avustralya’sının yaklaşık yarısı büyüklüğüne yayılıyordu ve kendisi de muazzam bir toprak parçasıydı (şehirler arasında seyahat eden Avustralyalıların da onaylayacağı gibi). Zelandiya, Queensland‘in doğusundaki Yeni Kaledonya‘dan Fiji ve Tonga‘ya, Yeni Zelanda’nın güneyine ve Tasman Denizi‘nin batısına kadar uzanıyordu.
Amerika Jeoloji Derneği‘nin açıkladığı üzere, Zelandiya’nın büyüklüğü onu Afrika ve Hindistan arasındaki Madagaskar ve Mauritia mikrokıtaları ve İzlanda‘nın kuzeydoğusunda günümüz Spitsbergen, Norveç‘in karşısındaki Jan Mayen mikrokıtası gibi bir mikrokıta olmaktan ziyade tam teşekküllü bir kıta haline getirmektedir.
Yine de, büyük kıtasal boyutuna rağmen Zelandiya; Afrika, Avustralya, Antarktika, Hindistan ve Güney Amerika’yı içeren, yaklaşık 500 milyon ila 180 milyon yıl önce var olan Dünya’nın önceki süper kıtalarından biri olan Gondwana’nın yalnızca %5‘ini oluşturuyordu. Ancak tektonik plakalar kayıyor, kıtalar parçalanıyor ve şimdi Zealandia’nın %95‘i su altında. Bu nedenle takma adı: Te Riu-a-Māui,”gizli kıta“dır.
Volkanik Patlamalar ile Kırıldı
Amerika Jeoloji Derneği, Zelandiya’nın sınırlarının kıta yamacını okyanusun dibine yaklaşık 1,5 ila 2,5 mil derinlikte bağlayan bir çizgi izlediğini söylüyor. Zelandiya’yı yüzyılı aşkın bir süredir biliyoruz, ancak kıtanın tamamını ayrıntılı olarak haritalayabilmemiz ancak gelişmiş haritalama teknikleriyle mümkün oldu. Tıpkı yüzeydeki Yeni Zelanda gibi, Zelandiya da vadiler, kanyonlar, sıradağlar ve düzlüklerle doludur ve bu da kıtanın keşif ve haritalanmasını zorlaştırmıştır.
Bununla birlikte, araştırmacılar eski araştırmacıların çalışmalarını devam ettirmiş ve geliştirmişlerdir. GNA Science‘ın bildirdiğine göre, 2017 yılında araştırmacılar Zelandiya’nın kabuğundan kaya örnekleri aldılar ve bu da bilim insanlarının gerçekten de ayrı, benzersiz bir kara kütlesiyle çalıştıklarını doğruladı.
2019 ve 2023 yıllarında yapılan çalışmalar Zelandiya’nın jeolojisini, tortularını vb. haritalandırmayı tamamladı; bu da “gizli kıta” için ironik bir şekilde onu Dünya’nın %100 mükemmel bir şekilde çizilmiş ilk kıtası yapıyor.
Zelandiya’nın Avustralya ve Antarktika‘nın birleşik kenarından kopmasına neyin neden olduğunu keşfeden araştırmacılar, Zelandiya’nın 250 ila 100 milyon yıllık “granit omurgası” boyunca uzanan omurga benzeri bir volkanlar dizisi şeklinde dumanı tüten silahlarını buldular. GNS Science‘ın çalışmasının başyazarı Nick Mortimer, 120 ila 80 milyon yıl önce magma püskürten çatlakların, Zelandiya daha büyük kardeşlerinden ayrılırken bile “pizza hamuru gibi (Zelandiya’yı) gerdiğini ve incelttiğini” söyledi.
GeoScienceWorld‘de yapılan daha ileri araştırmalar Zelandiya’nın bir önceki süper kıta Rodinia‘ya kadar uzanan jeolojik ipuçlarını bile sağlayabileceğini gösteriyor. Bu durum, bir sonraki süper kıta olarak öngörülen Amasia da dahil olmak üzere, Dünya’nın tekrar eden süper kıta döngüsünün akışını netleştirmeye yardımcı olabilir.
Dünya’nın Kayıp Kıtası Zelandiya ile İlgili Videolar
