Metrenin Ölçümü
General de, Gaulle’e ait olduğu düşünülen, Fransa’yla ilgili ünlü bir söz vardır: “246 çeşit peyniri olan bir ülkeyi nasıl yönetebilirsiniz ki?” Hayli etkileyici gibi görünen bu sayı, Fransız Devrimi öncesinde Fransız ağırlık ve ölçülerinin çeşitliliği ile karşılaştırıldığında oldukça sönük kalır.
Günümüz tahminlerine göre eski rejim döneminde kullanımda olan (uzunluk için) aune, (alan için) arpent ve (hacim için) boisseau gibi 800 kadar ismin ardına gizli 250,000 civarı ölçü mevcuttu. Bu tür feodal bir sistem içinde bir köylünün aynı ürün için üç farklı birimle baş etmek zorunda kalması gayet doğaldı; pazar için her birim, kilise vergileri için başka bir birim ve derebeyi vergileri için bir diğer birim. Başkent Paris’te bile tam bir ölçü karmaşası hakimdi.
Aune standardı Quinquempoix bölgesindeki Merchands Mercier loncasının kontrolündeydi; kuru ve sıvı hacim ölçü standartları Paris belediye binasında, ağırlık prototipleri Mint’te ve Grand Chalet’de tutuluyordu. 1778 tarihli kraliyet bildirisiyle yasaklanmış olmasına rağmen, şehir pazarında Versailles ve St. Denis’e ait iki farklı ağırlık grubu kullanılıyordu. Charlemagne zamanından (789) itibaren -“Güneş Kralı” XIV. Louis de dahil- sekiz Fransız kralı standart ağırlık ve ölçüler kanununu oluşturma girişiminde bulunmuş, ama hepsi de başarısız olmuştu, çünkü ağırlık ve ölçüde birlik feodal aristokrasinin çıkarlarıyla örtüşmüyordu.
Lordlar ve vekilharçları geleneksel birimlerdeki çeşitliliği çoğu zaman köylülerden çok, kendi çıkarlarına göre kullanıyordu. Ancak, 1789’a gelindiğinde aristokrasi bile bu karmaşanın daha fazla devam etmeyeceğini anlamıştı. Cahires de doleances dilekçelerinde halkın XVI. Louis’ye yönelttiği büyük talep bu yöndeydi: “Tek Tanrı, tek kral, tek yasa, tek ağırlık, tek ölçü.”
Metrik Sisteme Geçiş
İşte Fransız Devrimi’nin metrik sisteme geçi gibi geniş kapsamlı bir toplumsal değişim konusunda kabul görmesinin ve Fransa’nın sistemi benimseyen ilk ülke olmasının nedeni buydu. Halk mevcut karmaşa yüzünden öyle bir büyük bir sıkıntı yaşıyordu ki, hiç denenmemiş bir sistemi denemeye hazırdı.
Sonuçta istediklerinden çok daha fazlasını elde ettiler. 1790’larda Cumhuriyetçi Politikacılar ve daha sonra Napolyon tarafından desteklenen Fransız bilimciler siyasi fırsattan yararlanarak, insan alışkanlıkları ve psikolojisi üstüne değil, bilimsel gerekler üstüne kurulu (zaman konusu hariç) her anlamda ondalık tabana dayalı bir sistem geliştirdiler.
Eski ölçülerle yeni sistemin çelişmesinden kaynaklanan sorunlar sıkıntı yaratıyordu ve 1812’de -kendisi de hala eski birimleri kullanmayı sürdüren- Napolyon, bilginlerin itirazlarına karşın, geri adım atarak ondalık tabana dayalı olmayan eski birimlerin bir kısmının, metrik sistemin yanı sıra kullanabileceğini ilan etti. Metrik sistemin Fransa’da benimsenmesi Devrim’in başlangıcından ancak yarım yüzyıl sonra, yani 1840’ta gerçekleşti.
