Aliya İzzetbegoviç Kimdir?

Yiğit Öğrük8 Nisan 2024

715

izzet 8
Tam adı: Aliya İzzetbegoviç
Doğum tarihi: 08 Ağustos 1925
Ölüm tarihi: 19 Ekim 2003
Doğum yeri: Bosanski Smac Kasabası, Bosna-Hersek, Yugoslavya Krallığı
Ailesi: Mustafa İzzetbegoviç (Babası), Hiba İzzetbegoviç (Annesi)
Eşi: 1. eşi Halida İzzetbegoviç, 2. eşi Melika Salihbegovic
Çocukları: Bakir İzetbegovic, Leila Aksami, Sabina
Mesleği: Devlet Başkanı
Aktif Yılları: 1946 yılından bu yana.

Hakkında

Aliya İzzetbegoviç kimdir? Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925 yılında Bosna-Hersek’in kuzeybatı bölgesinde yer alan Bosanski Smac kasabasında dünyaya geldi. Hiba ve Mustafa çiftinin beş çocuğundan biridir. Saraybosna’da alman lisesinde öğrenim gördü. Aliya İzzetbegoviç ile ailesi müslüman olmakla beraber müslümanları Avrupa’ya dışarıdan girmiş insanlar olarak gören bir yapıda büyüdü.

1949 yılında hapishaneden çıktıktan sonra ziraat fakültesine kaydolmuştur. İki yıl sonra buradan da ayrılarak hukuk fakültesini başarı ile bitirdi.Avukatlık sınavını verdikten sonra 1962 yılında Saraybosna’daki özel bir şirkette hukuk danışmanlığı görevine getirildi.

Aliya İzzetbegoviç, lise dönemlerinde İslami konulara bağlılığıyla dikkat çekti. O dönemde kimi arkadaşlarıyla bir araya gelip dini konuları tartışmak için (Müslüman Gençler Kulübü) adında bir kulüp kurdu. Kulübü kurduğunda daha 16 yaşındaydı ancak üretken ve etkin bir düşünce yapısına sahip olduğu açıkça belli oluyordu. Bu nedenle de kurmuş olduğu kulüp bir düşünce kulübü olmaktan çıkmış aktivite kulübüne evrildi. Doğal olarak da birtakım hayır ve eğitim faaliyetlerinin de öncüsü oldu. Buna ilave olarak genç kızlar için bir birim oluşturdu. İkinci Dünya Savaşı sırasında ihtiyaç sahibi insanlara birçok yardımda bulundu.

II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından işgal edilen Yugoslavya, II. Dünya Savaşının ardından 13 Ocak 1946 yılında yeniden bağımsızlığına kavuştu. Komünist Parti sempatizanları ülkede yönetimi ele aldılar. Aliya İzzetbegoviç, din bilincinin harekete geçirilmesi faaliyetlerinde yer aldığı için 1946 yılında tutuklandı. Saraybosna’da askerlik görevini yaptığı sırada tutuklandığı için Askeri Mahkeme tarafından 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Aliya İzzetbegoviç’e yapılan baskılar 13 Ocak 1953 yılında iktidarda olan Josip Broz Tito tarafından daha da arttı. Tito’nun 1974’te yeni bir anayasa hazırlatmasının ardından yönetim din üzerindeki baskıyı ortadan kaldırarak kimi geleneksel İslami kurumların yeniden canlanmasına olanak sağladı. Bunun üzerine bazı medreseler ve camiler yeniden açıldı. 4 Mayıs 1980 tarihinde, Tito öldükten sonra federasyon cumhurbaşkanlığı sisteminde bir anlaşmazlık hasıl oldu. Bunun ardından altı federal eyaletin hepsinin cumhurbaşkanının sıra ile bir yıl federasyon cumhurbaşkanlığı yapması üzerine anlaşmaya varıldı.

Josip Broz Tito başkanlığındaki Yugoslavya’da Müslümanların hakları için mücadele eden Aliya İzzetbegoviç, Bosna Hersek İslam Birliği’nin yayın kolu “Preporod” gazetesi ile birlikte “Glasnik” ve “Takim” gibi bültenlerde yazı yazmakla uğraşıyor ve camilerdeki sohbetlere katılıyordu. Yazıları, çocukları Leyla, Sabina ve Bakir’in baş harflerinden meydana gelen “LSB” adı ile yayınlanıyordu.

İzzetbegoviç’in oğlu bu ortamdan faydalanarak babasına ait olan makalelerini kitapta toplayıp 1983 yılında “İslami Manifesto” adı ile yayınladı. Bunun üzerine Aliya İzzetbegoviç’in radikal İslami Cumhuriyet kurmak için çalışma yürütmekle suçladı ve tutuklattı. Mahkemede hakim karşısına çıkan İzzetbegoviç’in Bosna Hersek’in İslami bir Cumhuriyete dönüştürmeye çalışmakla yargılandı ve sonunda 14 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bir süre sonra yargıtay kararıyla mahkumiyeti 11 yıla indirildi. 1988 yılında çıkan afla serbest kaldı.

Aliya İzzetbegoviç hapisten çıktıktan sonra Bosna-Hersek Özerk Cumhuriyeti’nde Demokratik Eylem Partisi (SDA) adında bir siyasi parti kurdu. SDA 5 Aralık 1990 tarihinde gerçekleşen genel seçimleri kazanarak Bosna-Hersek Özerk Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı seçildi. Bosna-Hersek 1 Mart 1992 yılında gerçekleşen referandumun ardından bağımsızlığını ilan etti. 3 Mart 1992 yılında ise bağımsız Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı oldu.

Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesinin ardından 90’lı yıllarda Sırplar Bosna-Hersek yönetiminde bulunan Müslümanlara karşı savaş açarak tam anlamı ile bir katliam hareketi başlattılar. Sırplar Bosna-Hersek’in önemli kentlerini işgal ettiler. Bu işgal sırasında bir milyon Müslüman zorunlu göçe zorlandı. 1994 yılının sonunda Bosna-Hersek’teki savaşta hayatını kaybedenlerin sayısı 250.000’i geçmiş, göçe zorlananların sayısı ise 1 milyonu geçmişti.

1995 yılında Aliya İzzetbegoviç ABD tarafından zorlanılan Dayton Anlaşması’nı imzalamasının ardından savaş sona erdi. Savaşın ardından Aliya İzzetbegoviç “Bu adil bir barış değil, ancak savaşın sürmesinden daha iyi.” ifadesi kayıtlara geçti.

Hastalığı nedeniyle 14 Mart 1996 tarihinde Cumhurbaşkanlığı’nı bırakmak zorunda kaldı.

Aliya İzzetbegoviç 19 Ekim 2003 yılında Saraybosna’da 78 yaşında hayata gözlerini yummuştur.