Tam adı: Giyaseddin Ebu Feth Bin İbrahim El Hayyam / Ömer Hayyam
Doğum tarihi: 18 Mayıs 1048
Ölüm tarihi: 4 Aralık 1131
Doğum yeri: Nişabur / İran
Burcu: Koç
Mesleği: Fizikçi, Astronom, Yazar, Şair
Aktif Yılları: 1824 yılından bu güne.
Hakkında
Ömer Hayyam kimdir? Ömer Hayyam, İranlı filozof, bilgin, şair, bilim insanı ve astronomdur. Tam adı Giyaseddin Ebu Feth Bin İbrahim El Hayyam‘dır. Ömer Hayyam, doğu ve İran edebiyatında rubai türünün ilk kurucuları arasındadır. Batı ülkelerinde adına pek çok dernek kurularak rubaileri pek çok batı diline çevrilmiştir. Tıp, astronomi, fizik ve matematik alanlarında pek çok önemli eseri ve buluşu vardır. İbn-i Sina‘nın ardından Doğu’nun yetiştirmiş olduğu en büyük bilgin olarak addedilmektedir.
18 Mayıs 1048 tarihinde İran’ın Nişabur şehrinde dünyaya gözlerini açmış olan Hayyam, bir çadırcının oğlu idi. Bu nedenle de Acem dilinde çadırcı anlamını taşıyan soyadını baba mesleğinden almıştır. Ömer Hayyam, yaşamış olduğu dönem içinde bilgin olarak ünlenmiştir.
Astronomi, fizik ve matematik dışında şiir ve müzikle de yakından ilgilenen Hayyam, İran’ın Selçuklular yönetiminde olduğu zamanda Horasan ülkesinde yer alan büyük şehirleri, Merv ve Buhara gibi bilim merkezlerini ve Bağdat‘ı gezmiştir.
Dönemin hükümdarlarından Selçuklu Sultanı Melikşah ve Karahanlı Şemsülmülk‘ten fazlasıyla yakınlık görmüştür. Meclislerine ve saraylarına sıklıkla konuk olan Hayyam, Residüddin’in “Cami-üt-Tevarih” adlı eserinde ifade ettiğinde göre Hasan Sabbah ve Nizamülmülk ile hem yakın arkadaş hem de okul arkadaşıydılar.
Nizamülmülk bilgisine oldukça fazla güvenmiş olduğundan devlet yönetimi konusuna Hayyam’dan yardım istemiştir. Fakat o, saray entrikalarından yaşamının sonuna dek uzak kalmayı yeğlemiş olduğu için bu teklifi geri çevirmiştir.
İlginizi çekebilir: Astronomi Nedir?
Hem kendi yaşamış olduğu dönemde hem de sonraki dönemlerde yazılmış olan kaynaklarda, Ömer Hayyam’ın çağının bütün bilgilerini bildiğini, pek çok alanda tartışmalara girdiği, astronomi, fizik, tarih, edebiyat, ilahiyat ve fıkıh okutmuş olduğu yazılmaktadır.
Ömer Hayyam, şiir, astronomi, matematik, metafizik ve fizik alanlarında farklı eserler ortaya koymuştur. Yazmış olduğu bilimsel içerikli kitaplar içinde İbni Sina’nın “Temcid” (Yücelme) adındaki eserinin tercüme ve yorumunu, Akıllar Bahçesi, Bilgelikler Ölçüsü, Oluş ve Görüşler, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Cebir ve Geometri Üzerine gibi eserler yer almıştır. En önemli eseri olan Cebir Risalesi idi.
Matematiğe olan yeteneği ve bilgisi zamanın çok ilerisinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili başarılı çalışmalara imza atmıştır. Bununla beraber binom açılım ve bu açılımda yer alan katsayıları bulan ilk kişidir.
Ömer Hayyam’ın edebiyat tarihindeki yerini ortaya koyan, sonraki yüzyıllarda İslam dünyasının en büyük şairlerinden birisi olarak addedilmesine neden olan, yazmış olduğu rubailerdi. Ömer Hayyam, Doğu ve İran edebiyatında rubai türünün kurucusudur. O dönemlerden bu günlere dilden dile dolaşan ve sayısının iki yüz kadar olduğu düşünülen rubaileri, sonraki çağlara damgasını vurmuştur.
Ömer Hayyam kendisinden sonra gelen birçok şairi etkilemiş ve rubai alanında tek örnek olarak alınmıştır. Batı ülkelerinde adına birçok dernek kurulan Hayyam, rubaileri bütün batı dillerine, pek çok kez de farklı adlar ile Türkçe’ye çevrilmiştir.
4 Aralık 1131 tarihinde doğmuş olduğu yer olan Nişabur‘da 83 yaşında yaşama gözlerini yummuştur.
Videoları
Fotoğrafları
