Moratoryum, uluslararası devlet ilişkileri ve borç sahipleri tarafından kullanılan bir ifadedir. Borçlu olan kişinin ödemesi gereken borcu ödeyecek ödeme gücünün olmadığı anlamına gelir. Moratoryum ilan edilerek, bir devletin dış borçları ya da ülke içindeki belli grupların yapılandırmaları da sağlanabilir.
Genellikle, bir kişi veya kurumun borçlarını ödeyememe durumu, ödeme gücünün yetersizliği nedeniyle açıklanır ve bu durum moratoryum ilanı olarak kabul edilir. Uluslararası hukukta ise devletler, hatırlatma yapmak amacıyla bazı kararlar ilan edebilir ve bu ilanlara da moratoryum adı verilir. Bu nedenle, moratoryum bir borçlunun finansal zorluklarla başa çıkma yöntemi olarak kullanılan bir kavramdır.
Moratoryum ilanı, gereksiz harcamaların azaltılması ya da kısıtlanması amacıyla yapılmaktadır. Bu durum sayesinde işletmeler, mevcut borçlarını ödeme veya gerekli alımlar için maliyetleri karşılama konusunda olumsuz bir etkiyle karşılaşmazlar.
İktisat alanında moratoryum, vadesi gelmiş olan borçların yasalar aracılığıyla veya mahkeme kararlarına bağlı olarak alacaklı ve borçlu taraflar arasında tek taraflı borç ertelemesi ya da anlaşmaya varma işlemidir. Kamu maliyesi alanında ise, ödeme güçlüğü yaşandığı durumlarda mevcut borç ve ödeme vadeleri hakkında yeni bir anlaşmanın yapılmasıdır. Bu belirli şartlara tabii tutulan anlaşmaya da moratoryum denir.
Moratoryum İlan Edilirse Ne Olur?
Moratoryum ilan edildiği durumlarda, borcu olan kişinin mevcut borçları tamamen silinmez. Yapılabilecek işlem ise yeniden yapılandırmadır. Borç miktarında değilse de vade bir değişiklik yapılabilir. İki taraf arasında anlaşma sağlanarak bu işlem gerçekleştirilir.
Diğer yandan, faiz oranları için de bir değişiklik yapılabilir ve bu sayede borçlu olan kişinin ödeme gücü arttırılabilir. Bu şekilde, borçlu olan kişi için ödeme kolaylığı sağlanmış olurken aynı zamanda alacaklı da potansiyel bir kayıp riskinden korunmuş olur.
Hangi Durumlarda Moratoryum İlan Edilir?
Kimi koşullar altında, moratoryumların ilan edilmesi olasıdır. Doğal afetler gibi sel, deprem, çığ gibi durumlar, örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca, savaş gibi olağanüstü şartlar da bir moratoryum ilan etmek için bir sebep olabilir. Moratoryum ilan etmek için geçerli bir sebep, ani ve beklenmedik bir durumun gerçekleşmesidir. Bu durumlar, borçlunun ödeme gücünü azaltabileceği için moratoryum ilanı gerektirebilir.
Daha Önce Moratoryum İlan Eden Ülkeler
Borçların askıya alınması anlamına gelen moratoryum, borçlu olan kişi ya da ülkelere maddi açıdan bir rahatlama sağlar. Fakat, moratoryum ilan edilmesi durumunda borçlar tamamen silinmez. Sadece ödemeler belirli bir süre için durdurulur. Moratoryum ilan eden bir ülke ise borçlarının bir kısmını ödeyebilir. Fakat hiç ödeme yapamaması da söz konusudur.
Geçmiş yıllarda birçok ülke bu adımı atmıştır. Örneğin, ABD, Meksika, Peru, Brezilya, Arjantin, Rusya ve Pakistan gibi ülkeler moratoryum ilan etmiştir. Osmanlı İmparatorluğu da 1875 yılında bu uygulamayı hayata geçirmiş ve 1881’de Duyun-i Umumi idaresi kurulmuştur. Türkiye de benzer şekilde 1958 yılında moratoryum ilan etmiştir.
Moratoryum İle İlgili Videolar
