Matruşka, Ruslar tarafından icat edilen bir oyuncak çeşididir. Ahşaptan yapılan el yapımı bebekleri açtıkça içinden küçük boy yeni bir bebeğin çıktığı çeşitli renk ve şekillerde üretilen oyuncaklardır. Anne bebeğin içine doldurulmuş 5 ya da 7 adet bebekten oluşur.
Ihlamur ağacından yapılan Matruşka bebekleri ince bir işçilik gerektirir ve tornadan geçirilerek hazırlanır. 20. Yüzyılın başlarında çocukların zihinsel gelişimi için kullanılmaya başlanmıştır.
Ruslarda hediyelik eşya denilince ilk akla gelen oyuncaklardan biridir. Rusya’nın ruhunu ve imajını yansıtan bu bebekler hem oymacılık hem de sanat açısından önemlidir. Matruşkanın ortaya çıkışı konusunda pek çok farklı hikaye vardır fakat bunlardan en yağın bilineni 1890’lı yıllarda Moskova yakınlarında bulunan Abrentsevo çocuk eğitim atölyesinde ortaya çıktığıdır.
Atölyenin sahibi Mamontov, kendini sanata adamış olan tüccar, basımcı ve aynı zamanda da tercümandır. 19. Yüzyılda büyük bir gelişim içinde olan Rusya’da bu atölyede yetişen birçok sanatçı vardır ve yeni akımlar ortaya çıkarmışlardır. Atölyenin sahibi Mamontov’un amacı Rusya’da yeni birşeyler oluşturmaktır.
Matruşka oyuncağının ortaya çıkış hikayesine bakacak olursak çocuk eğitim atölyesi sahibi Mamontov’un, cumartesi günleri yaptığı toplantılarından birinde Japon Bilge olan Budist Fukurama’ya ait olan ve Honşu Adası’ndan getirilen iç içe geçirilmiş ahşap bebek figürlerini göstermesiyle başlamıştır. Sergey Malyutin de bu atölyede yetişen sanatçılardan biridir ve bu figürlerin bir benzerini yapmaya karar vermiştir.
Malyutin’in yaptığı matruşka 8 bebekten oluşuyor. En büyük bebek geleneksel kıyafetler giydirilmiş ve elinde horoz tutan anne bebektir. Sonraki bebekler ise bir kız ve bir erkek bebekten oluşmaktadır. En küçük bebek ise kundakta olan bir bebektir. Bebeklere önce o dönemde çok yaygın olan Matryona ismi ve daha sonra onun bir versiyonu olan Matryoshka ismi verilmiştir.
Matruşka bebekleri, Mamontov’un eşi tarafından 1990’da Paris’te düzenlenen bir gösteride sergilenmiş ve büyük ilgi görmüştür. Bu sergiden kısa bir zaman sonra Rusya’nın çeşitli bölgelerinde üretime başlanmış ve dağıtıma çıkılmıştır.
Matruşka bebeklerinin temeli aynıdır. Genelde ruslara özgü geleneksel kıyafetler giydirilmiş anne bebeğin içinden çıkan daha küçük boydaki bebeklerden oluşur. Latince mater kelimesinden gelen Matryone da anne anlamına gelir ve matruşkalar anneliğin ve doğurganlığın sembolüdür.
Genelde Rus figürlerinden oluşan matruşka bebekleri nadir de olsa Sovyetler Birliği’nin figürlerine de bürünmüştür. 90’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından sonra bebekler ilgi görmüştür.
Matruşka bebekleri genel olarak tek sayılardan oluşur. Bunun sebebi ise Rusların tek sayıların uğuruna olan inançlarıdır. Günümüzde de ilgi görmeye devam eden Matruşka bebekleri üretilmeye devam etmektedir.
