Hangi Ürün ABD’ye Yabancı Ülkelere Karışma Yetkisi Verir?
Petrol değil: kuş pisliği.
1850’lerde, Amerikalı çiftçilerin gübreye o kadar çok ihtiyaçları vardı ki, buğday, pamuk ve tütün verimini artırmak için aşın işlenmiş topraklarına tüy, saç ve is koymak zorunda kaldılar.
Cevap, nitrojen ve fosfor açısından zengin ve guano olarak bilinen kuş boku (“deniz kuşu damlaları” anlamına gelen Keçuva dili kelimesi) gibi görünüyordu. On dokuzuncu yüzyılın başlarında, Peru kıyısındaki koca tortuların keşfi bir gübre furyası ateşledi; buna Peru hükümetinin yüksek fiyatlar koymasına yol açtı.
Amerika’nın cevabı, 1856’da Meclis’ten Guano Adaları Yasası isimli bir yasa tasarısı geçirmek ; oldu. Bu, Amerika bayrağını yukarı çeken bütün ABD vatandaşlarına daha önce üzerinde hak iddia edilmemiş kuş boku dolu adalarda madencilik yapma hakkı verdi. Christmas ve Midway adaları da dahil, neredeyse yüz Pasifik ve Karayip adası bu yolla elde edildi. Bu yasa hiçbir zaman yürürlükten kaldırılmadı.
Gübre Fırsatçıları
En kötü şöhretli “gübre-fırsatçılığı,” Haiti yakınlarındaki Navassa adasıydı. Günümüzde dev iguanalar ve midilli boyutundaki keçiler hariç (on yedinci yüzyıldaki korsanlar tarafından bırakılmışlardı) boş olan ada, on dokuzuncu yüzyılda adı çıkmış Navassa Fosfat Şirketine ev sahipliği yapıyordu. 1899’da, dört beyaz çavuş, dehşete düşüren çalışma şartlarına karşı isyan eden siyahi madenciler tarafından öldürüldü.
Bu utanç verisi kölelik bölgesi, liberal Ameri- kanlar arasında öfkeye sebep oldu ve kimi tarihçiler, modem Amerikan işçi hareketinin Navassa isyanıyla başladığını savunur. Navassa, hâlâ Haiti’nin resmi hak talebinin öznesidir. Yabancı bir ulus tarafından üzerinde hak iddia edilen son ABD toprağı.
Guano Adaları Yasası
Guano, dünyanın ağırlık olarak en büyük balık kaynağı olan Peru kıyısının devasa sığ sularında yaşayan milyarlarca ançuezin bir ürünüdür. Gezegenin en büyük kuş kolonisini besler: ançuez ile beslenen on milyon sümsük kuşu, karabatak, martı ve penguen. Dışkıları o kadar güçlü bir gübre üretir ki İnkalar Tanrılardan gelen bir hediye kadar değerli sayarak, bunu yapan kuşlara saldıran herkese ölüm cezası verdi.
1860’larda, Guanoi Peru’nun toplam gelirinin yüzde yetmiş beşini oluşturuyordu. Guano Adaları Yasası geçtiğinde, Peru başkanı Râmon Castilla (1797-1867) mevkidaşı Franklin Pierce’in (1804-69) iki katı kadar kazanıyordu.
Guano furyası çoktan bitmiş olsa da, çoğu Çin’e tavukları beslemesi için giden ançuez balık yemi hâlâ Peru’nun en büyük ihracatlarından biridir. Ne yazık ki, Perulular ançuezin kendisini zehirli olduğuna inandıkları için çok nadir yerler.
