‘Gök Gürültüsü ve Şimşek Neden Olur?’ yazımızda gök gürültüsü ve şimşeğin ne olduğuna ve sebeplerinin neler olduğuna bakacağız. Venezuela’daki Maracaibo Gölü, en yüksek yıldırım yoğunluğuna sahip olduğu için Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi.
Hem gök gürültüsü hem de şimşek, dünyanın her yerinde meydana gelen inanılmaz doğa olaylarıdır. Gök gürültüsünün gürültülü patlaması ve şimşeğin ürettiği çarpıcı ışık ara sıra bir fırtına yaşadığımızda gökyüzünde görülebilir. İşte gök gürültüsü ve şimşeğin nedenleri;
Gök Gürültüsü ve Şimşek Neden Olur?
Gök gürültülü fırtınalara ne sebep olur?
Fırtına, dengesiz bir atmosfer olduğunda ve soğuk havanın sıcak hava ile buluştuğu yerde meydana gelir. Sıcak hava yükselir ve daha soğuk havaya ulaştığında su damlacıkları oluşturur. Bu sürece konveksiyon denir.
Bazen bu su damlacıkları hareket ederken donabilir. Sıcak havanın yukarı çekişi o kadar hızlı olabilir ki bu da kümülonimbüs bulutlarını oluşturur. Daha yaygın olarak fırtına bulutları olarak bilinen kümülonimbus bulutları; dolu, gök gürültüsü ve şimşeklere neden olabilecek tek bulut türüdür.
Fırtına, bir kümülonimbus bulutunun çok fazla enerji biriktirdiği zamandır. Bu, tüm donmuş su parçacıkları bulutun etrafında yüksek hızda hareket ettiğinde ve birbirlerine çarptığında olur. Bu çarpışmalar bir elektrik yükü oluşturur. Elektrik yükü bulutta biriktiğinde, pozitif protonlar bulutun tepesinde oluşur ve negatif protonlar bulutun altında toplanır. Birikme pozitif olarak yüklenir ve serbest bırakılması gerekir, bu da bir fırtınaya neden olur.
Yıldırım nedir?
Yıldırım, bir fırtınanın neden olduğu parlak ışık veya elektrik parlamasıdır. Protonlar bulutta biriktiklerinde etraflarındaki zıt yüklü protonları çekerler. Bu da aşağıdaki yerdeki pozitif yüklü parçacıkların bulutun altındaki negatif yüklü parçacıkları çekeceği anlamına gelir.
Buluttan gelen negatif yüklü parçacıklar, dağlar, insanlar veya ağaçlar gibi yakınlardaki pozitif yüklü parçacıklar tarafından çekilecektir. Bu yer noktalarından gelen yük, sonunda buluttaki negatif parçacıklar ile buluşacak ve bu da yıldırımın düşmesine neden olacaktır. Bu, statik bir şok yaşadığınız zamanki ile aynıdır. Yıldırım, bulut ile dünya arasında oluşan elektrik dalgalanmasıdır ve yıldırım bunun sonucudur.
Gök gürültüsü nedir?
Gök gürültüsü şimşeğin sesidir. Gök gürültüsü dediğimiz gürültü, şimşeğin yarattığı titreşimlerin sesidir. Yük oluştuğunda, hareket ettikçe parçacıkları titreştirir.
Yıldırım çok büyük bir enerji boşalması olduğundan, neden olduğu titreşimler çok büyüktür. Şimşekler de çok sıcaktır ve bu ani ısı, hava parçacıklarının genişlemesine neden olarak daha fazla kuvvet oluşturur.
Bu titreşimler ses dalgaları olarak kulaklarımıza ulaşır ve bunun sonucunda bir gümbürtü duyarız. Yıldırım çarpmasına yeterince yakınsanız, bir çatırtı veya kırbaç sesi duyabilirsiniz. Yaklaştıkça daha net bir ses duyuyoruz çünkü aydınlatma titreşimlerinin ses dalgaları çevredeki nesnelerden sıçrayarak bozulmadı.
Şimşeği gördüğümüz anda neden gök gürültüsünü duymuyoruz?
Şimşeği görürken gök gürültüsünü duymamanın temel nedeni, ses dalgalarının ışıktan daha yavaş hareket etmesidir. Işık dalgaları daha hızlı hareket eder, bu yüzden gürlemeyi duymadan önce parlamayı görürüz.
Bir şimşeği görmeniz ile gümbürtüyü duymanız arasında geçen süreyi sayarsanız, fırtınanın ne kadar uzakta olduğunu anlayabileceğinize dair bir efsane vardır. Ancak bunun fırtına ile aranızdaki mesafeyi ölçmenin doğru bir yolu olmadığı kanıtlanmıştır. Bu teknik, mesafeyi tahmin etmek için kullanılabilir, ancak sadece saymaktan biraz daha fazla matematik gerektirir.
Gök gürültüsü ve şimşek fırtınaları en çok nerede meydana gelmektedir?
Yeryüzünde en fazla gök gürültülü fırtınanın yaşandığı yerler ekvatordadır. Bu, ekvator boyunca sıcak ve nemli olduğu için iklimden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, hem Kuzey hem de Güney Kutuplarında bir fırtınanın yaşanması çok nadirdir.
Ekvator, dünyadaki en statik yer olarak bilinir ve en muhteşem şimşek gösterilerinden bazılarını üretir. Orta Afrika’da yer alan Demokratik Kongo Cumhuriyeti, fırtına başkenti olarak biliniyordu. Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndeki Kifuka dağ köyünde her yıl 247 dönüm (kilometrekare) başına ortalama 158 şimşek çakıyor.
Yüksek düzeyde gök gürültülü fırtınaların yaşanabileceği diğer yerler Venezuela ve Hindistan‘dır. NASA araştırması, doğu Hindistan’da, Brahmaputra Vadisi‘nin, yıllık muson mevsimi olan Nisan ve Mayıs ayları arasında ayda en yüksek miktarda aydınlatma yaşadığını gösterdi.
Dünyanın şimşek başkenti neresidir?
Ekvator boyunca birçok yerde yüksek hacimli gök gürültüsü ve şimşek yaşansa da, eşi benzeri olmayan bir yer var. Venezuela’daki Maracaibo Gölü‘nde her yıl 247 dönüm (kilometrekare) başına ortalama 250 şimşek çakıyor.
Bu doğal olgu, Catatumbo şimşeği veya Maracaibo Feneri olarak bilinir. Ve bu nokta, Maracaibo Gölü’nün Catatumbo Nehri ile birleştiği yerdir ve her yıl yaklaşık 260 fırtına günü vardır. Maracaibo Gölü, en yüksek şimşek yoğunluğuna sahip olduğu için Guinness Dünya Rekorunu elinde tutuyor. Ekim ayında, Maracaibo Gölü’nde dakikada 28’e kadar şimşek çakması görmek mümkündür.
Gök gürültüsü ve şimşek, çoğunluk ile nemli iklimlerde meydana gelen doğa harikalarıdır; ancak, dünyanın hemen her yerinde yaşanabilirler. Yıldırım, atmosferdeki gerilim birikiminden kaynaklanan statik şoktur ve gök gürültüsü, şimşek çaktığında çıkan patlama sesidir.
