Fay hattı, kabuğun hareket ettiği bir kırıktır. Ülkemizin levha sınırı boyunca kabuktaki gerilimler, fay hatları boyunca birbirine göre hareket eden ayrı parçalara veya bloklara ayırdı. Depremler ve faylar arasındaki ilişki ilk olarak Yeni Zelanda’daki 1855 Wellington Depremi’nden sonra on dokuzuncu yüzyıl jeologları tarafından kurulmuştur.
Sismologların şimdi anladıkları kadarıyla, en derin depremler (600 km’den derin) hariç hepsi faylarda meydana gelir. Sismik dalgalar, hatanın iki tarafı hızla birbirinden geçtiğinde üretilir. Çoğu depremde faylar yüzeyi kırmaz. Bu nedenle faylar sadece sismik dalgaları analiz ederek görülebilir.
Faylar 100 metre ila 1000 kilometre uzunluğunda olabilir. Sismologların hala en derin depremlere neden olan mekanizma hakkında öğrenecek çok şeyleri vardır. 600 km’de toprak muhtemelen cam gibi kırılgan olmayacak kadar sıcaktır. Bu nedenle bir tür kimyasal değişiklik çok hızlı bir şekilde meydana gelebilir.
Fay Hattı Türleri Nelerdir?
Doğrultu Atılımlı Fay
İki bloğun birbiri üzerinde kaydığı bir fay hattıdır. Bu fayında kendi içinde iki çeşidi mevcuttur. Bunlar sağ ve sol yanal doğrultu atımlı faylardır.
- Sol Yanal Doğrultu Atımlı Fay: Fayın üzerinde durup uzunluğuna bakacak olsaydınız, bu, sol bloğun size doğru hareket ettiği ve sağ bloğun uzaklaştığı bir tür grev kayma fayıdır. Ülkemizde bulunan Doğu Anadolu Fay Hattı buna en iyi örnektir.
- Sağ Yanal Doğrultu Atımlı Fay: Fayın üzerinde durup uzunluğuna bakacak olsaydınız, bu, sağ bloğun size doğru hareket ettiği ve sol bloğun uzaklaştığı bir tür doğrultu atımlı faydır. Ülkemizde bulunmakta olan Kuzey Anadolu Fay Hattı buna en iyi örnektir. Yurt dışında ise San Andreas Fayı, sağ yanal fay örneğidir.
Ters Atımlı Fay
Üst bloğun, fay düzleminin üstünde, alt bloğun üzerinde ve üstünde hareket ettiği bir fay türüdür. Bu fay türünde bloklar birbirine yaklaşmaktadır. Bu tip bir fay sıkıştırma alanlarında yaygındır. Daldırma açısı sığ olduğunda, ters bir fay genellikle itme fayı olarak tanımlanır.
Normal Atımlı Fay
İçindeki bloğun, aşağıdaki bloğa göre aşağı doğru hareket ettiği bir daldırma kayması fayıdır. Bu tip faylarda bir taraf yerinde sabit dururken diğer tarak aşağıya düşebilir. Örnek vermek gerekir ise 1970 yılında meydana gelen Gediz ve 1995 senesinde meydana gelen Lice depremleri bu türe bir örnektir.
Verev (Oblik) Atımlı Fay
Fay yüzeyi süresince meydana gelen ve açığa çıkan hareketin hem yatay hem de dikey olduğu fay türüdür.
Türkiye’de Yer Alan Fay Hatları
Ülkemizde yer alan fay hatlarını ve tehlikesini öğrenmek için e-devlet sistemine giriş yapmanız gerekmektedir. Ayrıca şehrinizde bulunan toplanma alanlarını da öğrenebilirsiniz. Türkiye Deprem Tehlike Haritası ve şehrinizde bulunan toplanma yerlerini öğrenmek için aşağıdaki bağlantılara tıklayabilirsiniz.
Depremler ile ilgili diğer yazılarımızı okumak için aşağıdaki bağlantılara tıklayabilirsiniz.
- Deprem Öncesinde, Sırasında ve Sonrasında Ne Yapmalıyız?
- Deprem Çantası İçerisinde Olması Gereken 5 Temel Şey
- Depremler Nasıl ve Ne Şekilde Meydana Gelir?
- Ayda Deprem Olur Mu? Olursa Nasıl Ölçülür?
Fay Hattı ile ilgili videolar
