Faiz Oranları Nedir ?

Ekonomide en sık duyduğumuz terimlerden bir tanesi faiz oranlarıdır. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) belirli zamanlarda faiz oranlarını değiştirir. Ekonomi ile ilgilenmeyen kişilerin çok da ilgilenmediği ama faiz değişikliklerinin onları da ilgilendirdiği bir değişikliktir.

Faiz oranlarını sadece Merkez Bankası (MB) değiştirebilir. Ülkenin fiyat istikrarını sağlamak için uğraşan merkez bankasının bir diğer önemli görevi de faiz oranlarıdır. Faiz oranlarında ki değişiklikler piyasaları etkiler ve genellikle bir silah olarak kullanılır.

Merkez bankasının uyguladığı faizler nelerdir ?

TCMB Faizleri

Faiz Koridoru : TCMB gecelik borç alma faizi ile gecelik borç verme faizin arasında ki açıklığa faiz koridoru denir.

Politika Faizi : MB, 1 haftalık vadeli repo ihalesi başlatıyor. Bankalar bu süre de ellerinde ki tahvilleri ve bonoları merkez bankasına verip karşılığın da para alıyorlar ve vade bittiğin de parayı geri verip kağıtlarını geri alıyorlar. Bu sayede merkez bankası bankaların ve finans kurumlarının piyasada uyguladığı faiz oranlarını kredilerin miktarını, döviz ve hisse senetlerinin fiyatlarını etkileyebiliyor. Şuan bu faiz %17.75’dir.

Gecelik işlemlerde uygulanan faiz : MB’nin gecelik borç almak ve gecelik borç vermek isteyen bankalara uyguladı faizdir.  Bu faiz değişiklikleri ile piyasayı, kredi büyümelerini ve döviz kurlarını etkileyebiliyor.

Şuan MB’nin gecelik borç alma faiz oranı %16.25 ve gecelik borç verme faiz oranı ise %19.25’dir.

Geç likidite penceresi faizi : Ellerinde bulunan parayı borç vermek için veya hesaplarını kapatmak için bekleyen bankalara uygulanan faizleridir. Bu uygulama merkez bankasına 16.00 ile 17.00 arasında borç vermek isteyenlere yıllık %0 faiz uygulanır. Gecelik olarak borç almak isteyenlere yıllık %20.75 faiz uygulanır.

Reeskont kredisi ve avans faizi : Vadesi henüz bitmemiş olan alacak senetlerinin kabulü karşılığında verilen kredilere reeskont kredisi denir. Bankalar şirketlere kredi açarken karşılık olarak alacak senetlerini alır ve bunları iskonto ederler.

Daha sonra likidite ihtiyacı olan banka bu senetleri merkez bankasına yeniden iskonto ederek krediye dönüştürür. Merkez bankası en çok 3 ay vadesi kalmış senetleri reeskonta kabul ediyor. Bu sayede vereceği krediye %18.50 faiz uyguluyor. Avans uygulamasında ise bankalar devlet tahviline dayalı borç senedi düzenleyerek merkez bankasına veriyor ve karşılığında kredi alıyorlar. Bu uygulamada ise merkez bankası açtığı avans kredilerine %19.50 faiz uyguluyor.

İhracat reeskont kredisi faizi : İhracatçılara uygun maliyetli kredi vermek için merkez bankasının Türk Eximbanka ve bankalara tanıdığı limit dahilinde verilen kredilere ihracat reeskont kredisi denir. Bu kredilere uygulanan faizlere de reeskont faizi denir. Merkez bankası bu kredileri Türk Eximbank ve bankalardan tahsil eder ve krediyi kullanan şirketler Türk Eximbank ve bankalara  geri öder.

Merkez bankası bu uyguladığı faizlerde belirli zamanlarda değişikliğe gider. Bu değişmeler ekonomik olarak piyasalar üzerinde etkilidir mesela haftalık repo faizini veya gecelik fonlama faizlerinde ki değişiklikler kredi kullanımlarının daralmasında veya genişlemesinde etkilidir.

Bu faizleri yükselttiğin de uygulama içinde olan bankaların kredi maliyetleri artacağı için ister istemez kredi faizleri artacak ve bu artış kredi kullanımın da daralma yaratacaktır. Reeskont kredisi ve avans faizlerinde de aynı durum söz konusudur. Merkez bankası bu faizleri düşürürse ekonomide genişlemeye, yükselterek de daralmasını sağlayabilir.

İhracat reeskont kredisi faizleri ise ihracat ile ilgili olduğu için dış ticarette daha çok etkilidir. Merkez bankası bu faizi düşürürse ihracata teşvik vermiş olur.

Faiz oranları nasıl belirlenir ?

Faiz oranları belirlenirken ilk olarak enflasyon göz önünde bulundurulur. Eğer enflasyon yüksek ise üretim miktarında ve yatırımlarda düşüşler olur ve ortaya işsizlik sıkıntısı çıkar, işsizlik artar.

Bu durumda merkez bankası ülkenin ekonomisi kötüye gitmesin, mali aksilikler oluşmasın diye bazı düzenleyici politikalar uygular. Tam tersinde ise enflasyon düşüyorsa piyasa da bir güven artışı oluşur ve yatırımlar ile üretimler artmaya başlar ve ekonomi daralmaktan kurtulup genişlemiş olur.

Merkez bankası bu durumlarda faiz oranlarında değişiklikler yapabiliyor.  Şeffaflıkla belirlenen bu faizler halk ile paylaşılır, halkta bundan dolayı kendi önlemini alır.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası faizleri grafiği.

Eğer tasarruf etmek istiyorsanız bir önceki yazım olan Harcamalarınızı kontrol ederek tasarruf edin adlı yazımı okuyabilirsiniz.

Faiz Oranları Nedir ? ile ilgili videolar