Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri! Birinci Meclis olarak da bilinen Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplandı ve 1 Nisan 1923 tarihinde alınan yeni seçim kararıyla 15 Nisan 1923 tarihinde son oturumunu gerçekleştirdi. Bu meclis, yeni Türk devletinin temelini atan bir kurum olarak kabul edilir. 23 Nisan, meclisin açılış günü olarak Türkiye’de milli bir bayram olarak kutlanmaktadır.
Meclisin açılış aşamasında, Osmanlı Devleti hala İstanbul’da yönetimini sürdürmekteydi. Başlangıçta, meclis sultan ve halife VI. Mehmet’e bağlılık yemini etmiş olsa da, zaman içinde İstanbul’daki yönetimden bağımsız hale gelmiş ve 1 Kasım 1922’de aldığı bir kararla Osmanlı Devleti’ne son vermiştir. Yeni devletin nihai şekli olan Cumhuriyet, 29 Ekim 1923 tarihinde İkinci Meclis tarafından ilan edilecektir. Bu iki tarih arasında TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek bir otoritede toplayan bir devrimci meclis olarak öne çıkmıştır.
Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri
Günümüzdeki ilçelerden olan Biga, Ergani, Gelibolu, Genç ve Şebinkarahisar (Şarkikarahisar), geçmişte seçim bölgelerinin merkezi olarak hizmet vermişlerdir. Aynı dönemde, bugünkü Ağrı ilinin merkezi Bayazıt olarak belirlenmiştir. Samsun ili, o dönemde Canik adıyla anılmış ve Ordu ilini de içine almıştır. Kırşehir ise günümüzdeki Nevşehir ilini içine almaktaydı. İçel ise yalnızca Silifke ve çevresini kapsarken, Mersin ayrı bir bölge olarak kabul edilirdi.
Birinci dönem milletvekilleri, 288’i yükseköğrenim görmüş ve 94’ü ortaöğrenim mezunu olan bir grup insanı temsil etmekteydi. Meslek dağılımları ise şu şekildeydi: 162 serbest meslek sahibi, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi ve 2 Reji görevlisi bulunuyordu. Toplam 436 milletvekilinden, 162’si bir ya da birden fazla yabancı dil konuşabiliyordu.
Meclis üyeleri, kişisel ve fikri konumlarına bağlı olarak kabaca üç temel gruba ayrılmışlardır. İlk grup olan “Kalpaklılar,” yeni bir devlet ve hükümet kurma düşüncesi içinde olan milletvekillerini temsil ederken; “Sarıklılar,” Şeriat hükümlerinin idareye hakim olması düşüncesini savunanları ifade eder. Son olarak, “Fesliler,” Osmanlı hukukunun korunması fikrini benimseyenleri temsil etmektedir. Bu gruplar, o dönemin siyasi ve fikri çeşitliliğini yansıtmaktadır.
Adana
- Abdullah Faik Çopuroğlu
- Eşref Akman
- İbrahim Bey
- Mehmet Hamdi İzgi
- Gülekzade Tevfik
- Damar Arıkoğlu
- Zekai Apaydın
Amasya
- Ali Rıza Topçu
- Ali Rıza Özdarende
- Asım Sirel
- Bekir Sami Kunduh
- Ahmet Hamdi Apaydın
- Mehmet Ragıp Topala
- Ömer Lütfi Yasan
Ankara
- Mustafa Kemal Paşa
- Ali Fuat Cebesoy
- Taşpınarlı Hacı Atıf
- Hacı Mustafa Beynamlı
- Mustafa Hilmi Çayırlıoğlu
- Ahmet Rüstem Bilinski
- Ömer Mümtaz Tambi
- Şakir Kınacı
- Şemsettin Bayramoğlu
Antalya
- Ali Vefa Seyhanlı
- Halil İbrahim Özkaya
- Hamdullah Suphi Tanrıöver
- Hasan Tahsin Sürenkök
- Mustafa Ebrişimoğlu
- Rasih Kaplan
Ardahan
- Filibeli Hilmi
- Osman Server Atabek
Aydın
- Ahmet Şükrü Yavuzyılmaz
- Cami Baykurt
- Mehmet Emin Erkut
- Esat İleri
- Mazhar Germen
- Sadık Sultanoğlu
- Hasan Tahsin San
Ayıntab (Antep)
- Abdurrahman Lami Efendi
- Ali Cenani
- Hafız Mehmet Şahin
- Ali Kılıç
- Ragıp Yoğun
- Mehmet Yasin Sani Kutluğ
Batum
- Ahmet Fevzi Erdem
- Hahutzade Ahmet Nuri Efendi
- Ahmet Akif Suner
- Ali Rıza Acara
- Edip Dinç
Bayazıt (Doğubeyazıt)
- Mehmet Atıf Bayazıt
- Hacı Mehmet Önay
- Refik Saydam
- Süleyman Sudi Acarbay
- Şevket Beyazit
Biga
- Ahmet Hamdi Dumrul
- Hamdi Hamit Karaosmanoğlu
- Mehmet Dinç
Bitlis
- Arif Özdemir
- Derviş Sevünç
- Hüseyin Hüsnü Orakçıoğlu
- Sofrasur Asizade Resul Bey
- Sadullah Fevzi Eren
- Vehbi Öztekin
- Yusuf Ziya Koçoğlu
Bolu
- Abdullah Sabri Aytaç
- Cevat Abbas Gürer
- Fuat Umay
- Hacı Abdülvahap Efendi
- Nuri Aksu
- Mehmet Şükrü Gülez
- Tunalı Hilmi
- Yusuf İzzet
Bozok (Yozgat)
- Ahmet Baydar
- Yusuf Bahri Tatlıoğlu
- Feyyaz Ali Üst
- İsmail Fazıl Paşa
- Mehmet Hulusi Akyol
- Rıza Ersoy
- Sırrı İçöz
Burdur
- Ali Ulvi Bey
- Çilzade Fahreddin
- Halil Hulusi Efendi
- İsmail Suphi Soysallıoğlu
- Mehmet Âkif Ersoy
- Şevket Candaner
- Veli Saltıkgil
Bursa
- Emin Erkul
- Hasan Fehmi Kolay
- Muhittin Baha Pars
- Mustafa Fehmi Gerçeker
- Necati Kurtuluş
- Osman Nuri Özpay
- Abdullah Servet Akdağ
Canik (Samsun)
- Ahmet Nafiz Özalp
- Emin Gevelioğlu
- Ahmet Hamdi Yalman
- Hasan Fehmi Çoldurzade
- Süleyman Boşank
- Mehmet Şükrü Fırat
Cebel-i Bereket (Osmaniye)
- Faik Öztrak
- İhsan Eryavuz
- Rasim Celalettin Öztekin
Çorum
- Dr. Atıf Bey
- Abdurrahman Dursun Yalvaç
- Hüseyin Ferit Törümküney
- Fuat Tek
- Haşim Apaydın
- İsmet Eker
- Sıddık Mumcu
Denizli
- Hakkı Behiç Bayiç
- Hasan Tokcan
- Hacı Hüseyin Efendi
- Mustafa Tavaslıoğlu
- Necip Buldanlıoğlu
- Yusuf Başkaya
Dersim (Tunceli)
- Abdülhak Tevfik Gençtürk
- Diyap Yıldırım
- Hasan Hayri Kanko
- Mustafa Ağa
- Mustafa Zeki Saltık
- Ahmet Ramiz Tan
Diyarbekir
- Pirinççizade Feyzi Bey
- Şükrü Aydındağ
- Abdulhamit Çintan
- Abdulkadir Kadri Kürkcü
- Mehmet Kadri Üçok
- Mustafa Akif Tütenk
- Zülfü Tigrel
Edirne
- Cafer Tayyar Eğilmez
- Faik Kaltakkıran
- İsmet İnönü
- Kâzım Karabekir
- Şeref Aykut
Elaziz (Elazığ)
- Hacı Feyzi Bey
- Hüseyin Gökçelik
- Muhittin Çöteli
- Mustafa Şükrü Bey
- Mehmet Naci Karaali
- Rasim Tekin
- Hasan Tahsin Berk
Ergani
- Ali Şefik
- İbrahim Hakkı Akgün
- Kadri Bey
- Kâzım Bey (Oral)
- Mahmut Sığnak
- Mehmet Emin Giray
- Güranizade Memduh
- Ahmet Nüzhet Saraçoğlu
- Rüştü Bulduk
- Salih Efendi
- Ali Sırrı Özata
Ertuğrul (Bilecik)
- Ahmet Lakşe
- Halil Işık
- Mustafa Kemal Güney
- Necip Soydan
- Hamdi Aksoy
Erzincan
- Mehmet Emin Lekili
- Hüseyin Aksu
- Osman Fevzi Topçu
- Şeyh Hacı Ahmed Fevzi Efendi
- Mehmet Tevfik Kütükbaşı
Erzurum
- Asım Möhördaroğlu
- Celalettin Arif
- Hüseyin Avni Ulaş
- İsmail Naim Sanıvar
- Mehmet Salih Yeşiloğlu
- Durak Sakarya
- Mehmet Nusret Sun
- Süleyman Necati Güneri
- Zihni Orhon
- Ziyaeddin Gözübüyük
Eskişehir
- Abdullah Azmi Torun
- Emin Sazak
- Eyüp Sabri Akgöl
- Veliyullah Akbaşlı
- Halil İbrahim Sipahioğlu
- Hüsrev Sami Kızıldoğan
- Mehmet Niyazi Çamoğlu
Gelibolu
- Celâl Nuri İleri
Genç
- Ali Haydar Bey
- Ali Vasıf Telli
- Mehmet Celal Saraçoğlu
- Fikri Faik Güngören
- Hamdi Yılmaz
- Fikri Ergün
Gümüşhane
- Hasan Fehmi Ataç
- Mehmet Şükrü Üçüncü
- Mustafa Darman
- İbrahim Ruşen Oktar
- Veysel Rıza Zarbun
- Ziya Tuğlu
Hakkâri
- İbrahim Arvas
- Mazhar Müfit Kansu
- Çölemerikli Ömer Efendi
- Seyyid Muslihittin Paşa
- Seyyid Taha Efendi
- Tufan Ülker
Isparta
- Cemal Mersinli
- Mehmet Tahir Kucur
- Hafız İbrahim Demiralay
- Hüseyin Hüsnü Özdamar
- İsmail Remzi Berkün
- Mehmet Nadir Süldür
İçel (Silifke)
- Ali Rıza Ataışık
- Hacı Ali Efendi
- Haydar Arslan
- Naim Ulusal
- Mehmet Sami Arkan
- Şevki Göklevent
İstanbul
- Abdülhak Adnan Adıvar
- Ahmet Ferit Tek
- Ahmet Mazhar Akifoğlu
- Muhtar Mollaoğlu
- Ahmet Şükrü Oğuz
- Fethi Okyar
- Ali Rıza Bebek
- Arif Marlalı
- Hüseyin Hüsnü Işık
- Neşet Özercan
- Numan Usta
- Selahattin Bey
İzmir
- Enver Tekând
- Hacı Süleyman Efendi
- Mahmut Esat Bozkurt
- Mustafa Bengisu
- Refet Bele
- Reşit Bey
- Hasan Tahsin Uzer
- Yunus Nadi Abalıoğlu
İzmit (Kocaeli)
- Mehmed Fuad Carim
- Hafız Abdullah Tezemir
- Halil İbrahim Gürsoy
- Hamdi Namık Gör
- Hüseyin Sırrı Bellioğlu
- Tahir Barlas
Kangırı (Çankırı)
- Behçet Kutlu
- Müştak Torbo
- Neşet Akkor
- Sait Üçok
- Tahir Aşık Musuloğlu
- Hacı Tevfik Efendi
- Yusuf Ziya İsfendiyaroğlu
Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar)
- Ali Çetinkaya
- Halil Hilmi Bozca
- Hulusi Kutluoğlu
- İsmail Şükrü Çelikalay
- Mehmet Şükrü Koç
- Mustafa Hulusi Çalgüner
- Ahmet Nebil Yurter
- Ömer Lütfi Argeşo
Karahisar-ı Şarki (Şebinkarahisar)
- Ali Sururi Tönük
- Mehmet Vasfi Seçer
- Memduh Necdet Erberk
- Mesut Benli
- Mustafa Serdaroğlu
Karesi (Balıkesir)
- Abdülgafur Efendi (Iştın)
- Hacim Çarıklı
- Hasan Basri Çantay
- İbrahim Cevdet Yörük
- Kâzım Özalp
- Mehmet Vehbi Bolak
Kars
- Ali Rıza Ataman
- Cavit Erdel
- Fahrettin Erdoğan
Kastamonu
- Abdülkadir Kemali Öğütçü
- Mehmet Besim Fazlıoğlu
- Mehmet Hulusi Erdemir
- Mehmet Murat Pala
- Ahmet Rüştü Çolakoğlu
- Sabri Dura
- Suat Soyer
- Yusuf Kemal Tengirşenk
Kayseri
- Ahmet Hilmi Kalaç
- Mehmet Alim Çınar
- Atıf Tüzün
- Osman Uşşaklı
- Ahmet Remzi Akgöztürk
- Ahmet Rifat Çalık
- Sabit Gözügeçgel
Kırşehir
- Bekir Kocaoğlu
- Ahmet Cemalettin Çelebi
- Ali Cevdet Seçkin
- Ahmet Müfit Kurutluoğlu
- Rıza Silsüpür
- Sadık Savtekin
- Yahya Galip Kargı
Konya
- Abdülhalim Çelebi
- Arif Baysal
- Hacı Bekir Sümer
- Hulusi Göksu
- Kazım Hüsnü Bey
- Mehmet Vehbi Çelik
- Musa Kazım Onar
- Ömer Vehbi Büyükyalvaç
- Refik Koraltan
- Rıfat Saatçi
Kozan
- Fevzi Çakmak
- Fikret Onuralp
- Hüseyin Çelik
- Mustafa Cantekin
- Reşit Paşa
Kütahya
Besim Atalay
Cemil Altay
Cevdet Barlas
Haydar Bey
Ragıp Soysal
Seyfi Aydın
Lazistan (Rize)
- Zeynel Abidin Atak
- Esat Özoğuz
- İbrahim Şevki Bey
- Mehmet Necati Memişoğlu
- Osman Nuri Özgen
- Ziya Hurşit
Malatya
- Abdullah Efendi
- Mustafa Fevzi Bilgili
- Bedir Fırat
- Hacı Garip Taner
- Hacı Mustafa Efendi
- İsmet Efendi
- Lütfü Evliyaoğlu
- Mehmet Ali Efendi
- Reşit Ağar
- Hüseyin Sıtkı Gür
- Hasan Tahsin Alagöz
Maraş
- Arslan Toğuzata
- Hacı Mehmet Erten
- Hasip Aksöyök
- İbrahim Ağa
- Yakup Bozdağ
- Refet Seçkin
- Rüştü Bozkurt
- Mehmet Tahsin Hüdayioğlu
Mardin
- Derviş Ural
- Esat Önen
- Hasan Tahsin Artıkı
- İbrahim Turhan
- Mithat Milli
- Mehmet Necip Güven
Menteşe (Muğla)
- Emin Kamil Efendi
- Ethem Fehmi Arslanlı
- Hacı Ahmet Efendi
- Hamza Hayati Öztürk
- Kasım Nuri Bey
- Mahmut Nedim Hendek
- Mesut Efendi
- Mehmet Rifat Börekçi
- Sadettin Özsan
- Tevfik Rüştü Aras
- Alirızapaşazade Ziya Bey
Mersin
- Emin Efendi
- Fahrettin Altay
- Hüseyin Hüsnü Konay
- İsmail Safa Özler
- Muhtar Fikri Güçüm
- Selâhattin Köseoğlu
- Yusuf Ziya Eraydın
Muş
- Abdülgani Ertan
- Hacı Ahmet Hamdi Bilgin
- İlyas Sami Muş
- Kazım Dede
- Mahmud Said Yetgin
- Osman Kadri Bingöl
- Rıza Kotan
Niğde
- Zeynel Abidin Bayhan
- Ata Atalay
- Ahmet Hakkı Sütekin
- Mustafa Soylu
- Mustafa Hilmi Soydan
- Vehbi Çorakçı
Oltu
- Rüstem Hamşioğlu
- Yasin Haşimoğlu
Saruhan (Manisa)
- Hüseyin Avni Zaimler
- İbrahim Süreyya Yiğit
- İsmail Hakkı Çallı
- Mahmut Celâleddin Bey
- Mustafa Necati
- Ömer Ünlü
- Refik Şevket İnce
- Çerkes Reşit
Siirt
- Mustafa Sabri Baysan
- Nuri Bayam
- Halil Hulki Aydın
- Kadri Oktay
- Necmettin Bilgin
- Salih Atalay
Sinop
- Abdullah Karabina
- Hakkı Hami Ulukan
- Rıza Nur
- Rıza Vamık Uras
- Şerif Bey
- Mehmet Şevket Peker
Sivas
- Emir Marşan
- Mustafa Hayri San
- Rauf Orbay
- Mustafa Taki Doğruyol
- Rasim Başara
- Mustafa Vasıf Karakol
- Bacanakzade Ziya
- Yusuf Ziya Başara
Siverek
- Abdülgani Ensari
- Bekir Sıtkı Ocak
- İhsan Sağlam
- Mehmet Rauf Bey
- Mehmet Sırrı Tayanç
- Mustafa Lütfi Azer
Tokat
- Mütevellizade Hamdi
- Hoca Fehmi Efendi
- İzzet Genca
- Mustafa Vasfi Süsoy
- Nazım Resmor
- Mehmet Rifat Arkun
- Mehmet Şükrü Keskin
Trabzon
- Ali Şükrü
- Celalettin Aykar
- Faik Aybay
- Hafız Mehmet
- Hamit Kapancı
- Hasan Saka
- Hüsrev Gerede
- İzzet Eyyüboğlu
- Ahmet Hamdi Ülkümen
- Mehmet Recai Baykal
- Sabri Nemlioğlu
Urfa
- Ali Saip Ursavaş
- Esat Bey
- Salih Hayali Yaşar
- Hacı Mustafa
- Bozan Bey
Van
- Emir Girdivan
- Hakkı Ungan
- Hasan Sıddık Haydari
- Haydar Bey
- Kâmil Miras
- Şeyh Masum Efendi
- Tevfik Dimeroğlu
Cumhuriyetin İlk Milletvekilleri İle İlgili Videolar
