Cumhuriyet Tarihinin Eğitim Devrimi Olan Köy Enstitüleri Nedir?

Kemal Şahin29 Eylül 2023

12.532

Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin başarı öykülerinden biri olan köy enstitüleri nedir? Köy enstitülerinin amacı,hedefi neydi?

Bir millet eğitim ordusuna sahip olmadıkça savaş meydanlarında ne kadar parlak zaferler elde ederse etsin,o zaferin sonuçlar vermesi ancak eğitim ordusuyla mümkündür.

K. Atatürk

Mustafa Kemal Atatürk’un bu sözü ve yaptıklarıyla olan uyumu sayesinde dünya çapında saygı duyulan bir liderdir. Yine Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu ve fikri olan köy enstitüsü nedir? Amacı neydi? bu sorulara aşağıda yanıt verelim.

Köy Enstitüleri Nedir? Köy Enstitülerinin Oluşumu

Dünyaya hükmeden bir imparatorluk Osmanlı imparatorluğu ve yıkılışı / çöküşü de bir o kadar heybetli oldu .Dünyanın en büyük ülkelerine karşı sadece yeni Türkiye’nin temellerini atan, lider Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarıyla ,büyük Tük Milleti karşısındaydı. İmkanları neredeyse yok olan Türk milleti, ilk önce Çanakkale’de daha sonra da tamamen Kurtuluş Savaşında düşmanı alt etti. Savaştan yeni çıkan halk lider Mustafa Kemal Atatürk’e güvendi ve Atatürk’te Türkiye’ye en uygun yönetim şeklini araştırdı ve Cumhuriyet’i büyük toplantılar ve araştırma sonuçları,tasarılarının ardından ilan etti.

Cumhuriyet ile birlikte Osmanlı’dan sonra halkın yeni yönetim şekline ayak uydurması ve en önemlisi çağa ayak uydurması gerekiyordu. Bunun için ülkede yapılan reformlar bunun öncüsü oldu. Bu reformlara şehirlerde yaşayanlar, köylerde yaşayanlara göre daha hızlı adapte oluyorlardı . Köyler ise bu reformlardan nasibini pek alamıyordu .

Bunun sonucu Mustafa Kemal Atatürk, okur yazarlık oranını arttırmak için ve reformları ülkenin her yerine daha etkin bir şekilde yaymak için köy enstitülerini kurdu (1935). Bu sayede köylere eğitim gelmiş ve reformlar hızlı bir şekilde etki görüyordu . Köyle, kent arasındaki fark azalmaya başlamıştı.

Köy Enstitülerin Kuruluşu:

1935 tarihinde Atatürk, dönemin Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan ile ve köy ile kentlerde yaşayanlar arasındaki eğitim farkını bitirmek için bir çözüm bulunmasını ister.

Saffet Arıkan: “elimizde para fakat eleman yok”
Atatürk: “Erlerin eğitiminde kullandığımız çavuşları bu iş için kullanabiliriz” der.

Böylelikle köy enstitülerinin temelleri atılmış olur. Gazi Eğitim Enstitüsünde el işi hocası görevinde olan Hakkı Tonguç bu projenin başına getirilir. Tonguç daha önce köylerde eğitimi üzerinde araştırma ve çeviri hizmetleri yapmış biriydi . Seçildikten sonra hemen ilköğretim genel müdür vekili olarak atanmıştır.

Orduda çavuş ve onbaşı olarak askerlik yapmış olan 85 kişi Eskişehir Çifteler’de 6 ay sürecek olan kursa katılır. Amaçları kurstan aldıkları eğitimleri köylere eğitmen olarak giderek ,köylere bildiklerini anlatmak ve eğitmektir. Bu eğitimlerde sadece okur yazarlık değil modern tarım teknikleri de yer almaktadır. Bu sayede hem eğitim hem de üretim anlamında köyleri kalkındırmaktı . 85 kişi mezun oldu ve görevlerine başlamak için hazırdılar.

Bu eğitmen projesinde çavuşların yeterli olmayacağı konusunda karara varılmış ve 1 yıl sonra köylere öğretmen yetiştiren özel bir okul açılmıştır. Bunun için merkezi ise Çifteler olur. 1937 yılında 40 öğrencisiyle birlikte köy muallim mektepleri açılmıştır.

1938 yılında Milli Eğitim Bakanı olarak Hasan Ali Yücel seçilir. Hasan Ali Yücel, bir felsefe hocasıdır. Kendini eğitime admış biridir. Öyle ki ülkeyi adım adım gezmiş ve ülkeyi ilklim ve tarım koşullarına göre 21 bölgeye ayırmıştır. Her biri 3-4 ili kapsamaktadır. Bu bölgelere de birer köy enstitüsü kurar.

Daha önce Çifteler merkezli köy muallim okulları açılmıştı ve bu okullardan 3 yıl boyunca denenmesinden sonra,17 Nisan 1940 tarihinde 3803 sayılı kanunla “Köy Enstitüsü” açılır.

Kapatılışı:

Şubat 1954 de yayınlanan 6234 sayılı kanunla Köy Enstitüleri tümüyle kapatılıp, geleneksel İlköğretmen okullarıyla birleştirilir.

Köy enstitüleri ülkemizin o zaman ki eğitim seviyesinin ve tarım reformlarının yerine getirilmesinde büyük rol oynamıştır. Günümüzde bile köy enstitülerine ihtyaç vardır. Eğitim anlamında az olsa da modern tarımda vb gibi üretim reformları getirilmesinden sonra yapılacak olan iş köy enstitüsü kurarak bunu sürekli hale getirmek üzerinde aydın kesimler gündeme getirmişlerdir.

Yazımız burada bitirirken güncellenebilir olacağını unutmayın! Ayrıca köy enstitüleriyle ilgili belgeseli izlemek için hemen aşağıya videolar bölümüne bakın.