Düşünün ki bir kaza geçirdiniz ve kafanıza sert bir darbe aldınız. Uyandığınızda ise her şeyi farklı görmeye başladınız. Hiç bilmediğiniz bir dili konuşmaya başladınız ya da çok zor matematiksel hesaplamaları zihninizden hızlıca yapabildiğinizi fark ettiniz. Biliyoruz, bu çok gerçek üstü gelebilir fakat tamamen gerçek olan bir çeşit hastalıktır. Adına ise savant sendromu denmiştir. Ve bu hastalığa sahip kişiler, zihinsel gelişimleri normal insanlardan farklı olduğu için idiot savant ( aptal dahi ) olarak adlandırılmıştır.
Savantlık yalnızca doğuştan gelen bir hastalık değildir. Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi herhangi bir beyin hasarı durumunda, kafaya çarpan bir objenin beyinde şiddetli bir kanamaya sebep olmasıyla kişi bir anda kendisini bir hesap dahisi olarak bulabilir. Aptal dahiler de denilen savantların bir kısmı otistik, bir kısmı da beyin hasarına uğramış insanlardan çıkıyor.
Savant sendromlu kişilerin yaklaşık yarısında otistik bozukluklar, diğer yarısında ise gelişimsel bozukluklar, zekada gerilik, merkezi sinir sisteminden kaynaklı hastalıklar ya da sonradan gelişen yaralanmalar olduğu görülmüştür. Neden yetenekli oldukları ise tamamen açıklanabilmiş değildir.
Savantlar; ağır zihinsel ve gelişimsel yetersizliklerinin yanında çoğu kişide bulunmayan sıra dışı zihinsel becerilere sahiptirler. IQ seviyeleri düşük olmalarına rağmen enteresan bir şekilde birçok konuda normalden fazla bilgiye sahiptirler. Öne çıktıkları alanlar ise müzik, sanat, takvim hesaplama, matematik becerileri ile mekanik ve mekânsal becerilerdir.
Örneğin, bir savant 2051 yılında 1 mayısın hangi güne denk geleceğini saniyeler içerisinde söyleyebilir. Ya da 2,542 ile 3,2514 rakamlarını kafasında çarpabilir. Fakat bununla birlikte savantlar günlük hayatta bazı işleri kendi başlarına halledemezler. Örneğin, ayakkabı bağcıklarını kendileri bağlayamayabilirler. .
Yapılan araştırmalar savant sendromlu kişilerin yarıya yakınının aynı zamanda otizm hastası olduğunu gösteriyor. Otistik kişilerin hepsi savant değildir ya da savant olanların hepsi otizm hastası değildir. Fakat otistik kişilerin yaklaşık %10 unda savant sendromu gözlenmiştir. Otizme sahip bir çocuğunuz var ise zaman içinde savant olup olmadığı ortaya çıkacaktır.
İlk Savant vakası 1783 yılında Jedediiah Buxton adı verilen bir hastada görülmüştür. Buxton’da muhteşem bir hesap yapma yeteneği vardı. Bu özelliği keşfedilince tüm çevresi tarafından şaşkınlıkla karşılanmış ve dönemin bilim insanları tarafından incelemeye alınmıştır.
Savantların en bilinen örneği Kim Peek’tir. Dustin Hoffman ve Tom Cruise’un oynadığı ‘Yağmur Adam’ filmine esin kaynağı olmuştur. Kim Peek, o kadar yetenekliydi ki daha 18 aylıkken kendisine okunan kitapları hatırlayabiliyordu. Aynı anda iki sayfayı okuyabiliyor ve hafızasına kaydedebiliyordu. 2009 yılında hayatını kaybeden Kim Peek NASA tarafından da incelenmeye alınmıştı.
Dünya üzerinde bilinen birkaç savant örneğinden bahsedecek olursak ilk örneğimiz muhteşem bir fotoğrafik hafızaya sahip ressam Stephen Wiltshire.
Otistik ressam Wiltshire’ın o kadar ileri derece bir fotografik hafızası var ki, New York üzerinde helikopterle 20 dakikalık bir uçuştan sonra şehrin beş buçuk metre uzunluğunda panoramasını çizdi. Wiltshire Londra, Paris, Madrid, Roma, Frankfurt gibi şehirleri de aynı şekilde çizmiş.
Bir matematik dehası Daniel Tammet
Tammet, Pi sayısının 22,514 rakamını ezbere biliyor. Sadece bir haftada hiç bilmediği yepyeni bir dili konuşabiliyor. Rakamları bizim gördüğümüzden çok daha farklı, adeta manzara resimleri gibi görüyor. Ve çarpım yaparken de bizler gibi sayı değil, bir manzara gibi görüyor.
Türkiye’den örneği ise bir müzik dehası olan Buğra Cankır.
1994 yılında doğan Buğra’ya 3 yaşındayken otizm tanısı koyulmuştur. 4 yaşındayken kelimelerin anlamını bilmeden okumayı öğrenmiştir. Konuşmada ve sosyal iletişimde oldukça güçlük çekmesine rağmen Buğra; Türkçede mutlak kulak olarak olarak adlandırılan ve milyonda bir görülen bir müzik dehasına sahiptir.
Müzik aletinden ya da doğal olarak ortaya çıkan her türlü sesi kendi frekanslarında işiterek müzik notası olarak ortaya dökebiliyor. Bu yeteneği California Üniversitesi tarafından da belgelenen Buğra; İngiltere’de West Road Concert Hall ve The Savoy Theatre da dahil konserler vermiş dünyanın en iyi müziksel kulaklarından biri olarak kabul edilmiştir.
