Veba hastalığı, öncelikle pireler tarafından bulaşan ciddi bir bakteriyel enfeksiyondur. Veba yaratan organizma, Yersinia pestis, Afrika, Asya ve Amerika Birleşik Devletleri‘nin kırsal ve semirural bölgelerinde en sık bulunan küçük kemirgenlerde yaşar. Organizma, enfekte kemirgenlerle beslenen pire veya enfekte hayvanlarla uğraşan insanlara bulaşır.
Ortaçağda Kara Ölüm olarak bilinen veba, dünya çapında yılda 5.000‘den fazla insanda görülür. Derhal antibiyotik ile tedavi edilmezse ölümcül olabilir. En sık görülen veba şekli kasıklarda, koltuk altlarında veya boyunda şişkin ve hassas lenf bezleriyle sonuçlanır. Nadir ve en ölümcül veba şekli akciğerleri etkiler ve kişiden kişiye yayılabilir.
Veba Hastalığı Belirtileri
Bu hastalığın, vücudunuzun hangi kısmında meydana geldiğine bağlı olarak üç ana tipte bubonik, septisemik ve akciğer vebası şeklinde bölünmüştür. Belirti ve semptomlar veba tipine bağlı olarak değişir.
Bubonik
Bubonik veba, hastalığın en yaygın çeşididir. Enfekte olduktan sonraki ilk hafta içinde tipik olarak gelişen şişmiş lenf nodlarından (buboes) sonra adlandırılır. Buboes şu belirtileri verebilir:
Bubonik vebanın belirti ve semptomları şunları içerebilir:
- Ani ateş ve titreme
- Baş ağrısı
- Yorgunluk veya halsizlik
- Kas ağrıları
Septisemik
Septisemik veba, veba bakterileri kan dolaşımında çoğaldığında ortaya çıkar. Belirtiler ve semptomlar şunları içerir:
- Ateş ve titreme
- Aşırı zayıflık
- Karın ağrısı, ishal ve kusma
- Ağzınızdan, burnunuzdan rektumunuzdan kan gelmesi ya da cildinizin altından kanama
- Şok
- Kangren
Akciğer
Akciğer vebası, akciğerleri etkiler. En az görülen veba türü olan ama en tehlikeli olanıdır, çünkü kişiden kişiye öksürük damlacıkları yoluyla yayılabilir. Belirti ve semptomlar enfeksiyondan birkaç saat sonra başlayabilir ve şunları içerebilir:
- Kanlı sümük (balgam) ile öksürük
- Zorlukla nefes alma
- Mide bulantısı ve kusma
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
- Zayıflık
- Göğüs ağrısı
Akciğer vebası hızla ilerler ve enfeksiyonun iki günü içinde solunum yetmezliği ve şoka neden olabilir. Akciğer vebası hastalığının ilk belirti ve semptomların ortaya çıkmasından sonraki bir gün içinde antibiyotiklerle tedavisi gerekir. Enfeksiyonun ölümcül olması muhtemeldir.
Nedenleri Nelerdir?
Vebanın bakterileri, Yersinia pestis, insanlara daha önce enfekte olmuş hayvanlarla beslenen pire sokması yoluyla bulaşır, örneğin:
- Sıçanlar
- Fareler
- Sincap
- Tavşanlar
- Çayır köpekleri
- Sincaplar
- Tarla faresi
Cildiniz bir bakteri bulaşmış bir hayvanın kanıyla temas ederse bakteriler de vücudunuza girebilir. Evcil kediler ve köpekler, pire sokması ya da enfekte kemirgenleri yemekten veba ile enfekte olabilirler.
Akciğerleri etkileyen pnömonik(Akciğer) vebası, hasta bir hayvan veya kişi tarafından havada bulunan bulaşıcı damlacıkların solunması ile yayılır.
Komplikasyonları Nelerdir?
Vebanın komplikasyonları şunları içerebilir:
- Ölüm: Hızlı antibiyotik tedavisi alan çoğu insan, bubonik vebadan kurtulur. Tedavi edilmeyen veba, yüksek ölüm oranına sahiptir.
- Kangren: Parmaklarınızın ve ayak parmaklarınızın küçük kan damarlarındaki kan pıhtılaşması kan akışını bozabilir ve bu dokunun ölmesine neden olabilir. Parmaklarınızın ve ayak parmaklarınızın ölü kısımlarının kesilmesi gerekebilir.
- Menenjit: Nadiren, veba, beyninizi ve omuriliği çevreleyen zarların iltihaplanmasına neden olabilir.
Nasıl Önlenir?
Bu hastalık için etkili bir aşı mevcut değildir. Fakat bilim insanları geliştirmek için çalışmaktadır. Antibiyotikler, risk altındaysanız ve vebaya maruz kalmanız durumunda enfeksiyonun önlenmesine yardımcı olabilir. Veba salgınlarının meydana geldiği bölgelerde yaşıyorsanız veya zaman geçiriyorsanız aşağıdaki önlemleri almalısınız;
- Kemirgenlerden uzak durun: Fırça, kaya, yakacak odun ve hurda yığınları gibi potansiyel yuva alanlarını kaldırın. Kemirgenlerin kolayca erişebileceği alanlarda evcil hayvan maması bırakmayın. Kemirgen istilasının farkına varırsanız, kontrol etmek için adımlar atın.
- Evcil hayvanlarınızı pirelerden uzak tutunuz: Veterinerinize hangi bit kontrol ürünlerinin en iyi sonucu vereceğini sorun.
- Eldiven giyin: Potansiyel olarak enfekte olmuş hayvanları severken, cildiniz ile zararlı bakteriler arasındaki teması engellemek için eldiven kullanmayı ihmal etmeyin.
- Böcek kovucu kullanın: Büyük kemirgen nüfusu olan bölgelerde dışarıda vakit geçirirken çocuklarınızı ve evcil hayvanlarınızı yakından takip edin. Böcek kovucu kullanın.
Veba ile ilgili videolar
https://www.youtube.com/watch?v=JQ0Ets9p_eM
