Tengri dini, Avrasya bozkırlarında ortaya çıkan, imparatorluk düzeyinde tek tanrılı ve genel olarak gökyüzü tanrısı Tengri’yi merkezine alan, halk şamanizmine dayanmış olan eski bir etnik ve devlet dinidir. Genel olarak eski Türk ve Moğollarda görülürdü. Tengri’nin kelime anlamı eski Türkçe’de “tanrı” demektir.
Tengri dini, 1990’lı senelerde Sovyetler Birliği’nin dağılmasından bu yana Kırgızistan ile Kazakistan gibi Orta Asya ve Rusya‘nın Tataristan ve Başkurdistan gibi bölgelerinde yaşamlarını sürdüren milletlerinin bazı kesimlerin entelektüel çevrelerinde savunulmaktadır. Halen bazı bölgelerde uygulanmakta olup, Buryatia, Saha (Yakutya), Khakassia, Tuva ve Sibirya’daki bazı bölgelerde insanlar tarafından inanılmaktadır.
Geçtiğimiz günlerde de Türkiye’de görev yapan bir avukat kimlikte yazan dinini Tengri dini olarak değiştirdi.
Tengri İnancı Ne Demek?
Tengri kişisel bir figur haline getirilmeyen Gök Tanrısı olarak bilinir. Bu inanca göre doğada yer alan tüm nesneler bir tine sahiptir. Tengri ise bunların en yücesidir. İklimlerinde Tengri’nin isteğine göre değiştiğine inanılır.
Dünyada dengenin onun tarafından sağlandığı, koruyucu olduğu ve iklim gibi doğal süreçlerin o tarafından yapıldığına inanırlar. Bazı Tengrici toplumların kamlarının dualarında kişiselleştirilmiş olarak tarif edilir. Ancak Tengri kişiselleştirilmez. Sonsuz mavi gök olarak bilinir.
Tarihsel olarak Moğolistan’ın birleştiricisi Cengiz Han, Tengri’in temsilcisine dayanıyordu. Onun tüm fermanları “Sonsuz Gök’ün dileğiyle…” ile başlıyordu. Gök babasına ebedi gökyüzü olarak tapılır. İki oğlu (Ülgen ve Erlik) olduğu söylense de kişi olarak sayılmazlar.
Orta Asya’nın uçsuz bozkırlarında yaşamış olan eski Türklerin inancı Gök Tanrı = Kök Tengri’dir. Eski Türkçede Tanrı kelimesi Tengri olarak telaffuz edilirdi. Bazen gökyüzü anlamına da gelirdi. Eskiden Kök olarak bilinen gökyüzü kelimesinin Eski Türkçe’de üç anlamı vardır. Biri bugün kullandığımız gökyüzü, biri bugün kullandığımız mavi ve biri bugün kullanmadığımız anlamda biri Büyük, yüce, kutsal anlamlarıdır.
Burada Kök Tengri/Gök Tanrı ifadesindeki kök/gökyüzü yüce, kutsal anlamlarına gelmektedir. Dolayısıyla Kök Tengri/Gök Tanrı terimi, Yüce Tanrı anlamına gelir. Orhun yazıtlarına göre Tengri , kağanın seçimlerinde ve eylemlerine yön vermesinde çok büyük rol oynamıştır.
1990’lardan bu yana, özellikle Kırgızistan, Kazakistan, Moğolistan ve Rusya Federasyonu’nun bazı özerk cumhuriyetlerinde Tengricilik’in yeniden canlanmaya başladı.
Yukarıda sizlere geçtiğimiz günlerde Türkiye’de bir avukatın kimliğine Tengri dini yazdırdığını söylemiştik. Bu karar Türkiye’de ilk olarak kayıtlara geçti. Daha önce kimliğine Tengri yazdıran hiç kimse olmamıştı. İçişleri Bakanlığı, Diyanet İşler Başkanlığı’na Tengrinin bir din olup olmadığını sordu. Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanı Prof. Dr. Abdurrahman Haçkalı ise bu soruya Tengrinin belli bir din olmadığını belirtti.
Bu kararı alan kişi ise sosyal medya hesabından ne den bunu yaptığını söyledi.
1️⃣ Neden Tengri de Tengricilik vs. değil diyenler için; evet, Tengricilik, Türk Şamanizmi vb. ifadeleri de tercih edebilirdim. Belki daha doğru olurdu. Net bir şekilde İslam öncesi Türk inancının anlaşılmasını amaçladım, amaca hizmet ediyor. Maksat kültürel yozlaşmaya direnmek.
— Burhi (@Burhimum) June 13, 2022
