Kalibre Adının Doğuşu
Mısır anıtsal hiyeroglif yazılarında, kraliyet isimlerini çevreleyen ve öne çıkaran çembere, Napolyon ordusunun askerleri kartuş derdi, çünkü bu halka onların gözüne, Fransızcası cartouche olan cisim gibi görünüyordu. Fransızcada bir kartuşun çapı calibre diye bilinir ki, bu sözcük de İngilizce’ye adapte edilmiştir. Sözcüğün kökeni İtalyancadaki calibro’dan veya İspanyolcadaki calibre’den geliyor olabilir.
Calibre sözcüğü İspanyolcaya Arapçadaki “kalıp” anlamına gelen kalib kelimesinden ve nihayetinde antik Yunancadaki ayakkabı kalıbı anlamına gelen kalapous’dan geçer. Tüfek namlularının bir zamanlar yarım daire biçimli bir örsün üzerinde dövülen demirden yapıldığı düşünülürse, bu akla gayet yatkındır.
Büyük silahların kalibreleri -ağır silahlar- geçmişte projektilin dış çapına veya namlunun iç çapına göre değil, top mermisinin ağırlığına göre belirtildi. Dolayısıyla, bir top “12 paundluk” veya “16 paundluk” biçiminde nitelenirdi.
Benzer Kalibrelerin Karşılaştırılası
Benzeri bir durumla, çift kalibresinin “namlu içine” (bore veya ABD’de gauge) göre belirlenmesinde de karşılaşılır. 12 bore veya 12 gauge’lik bir çiftenin eskiden anlamı, 12 paund ağırlığında mermiler atmasıydı. Bu durumda 16-bore’luk bir çifte, bore sayısı daha yüksek olsa da, 12 bore’dan daha küçük mermi atıyordu ve daha düşük kalibreliydi. Yani bore sayısı ne kadar küçükse, bore veya kalibre o kadar büyüktü. Ama günümüzde çifte mermileri küre şeklinde olmadığından, bore ile mermi ağırlığı arasındaki doğrudan ilişki artık geçerli değil ve çifte kalibreleri de, yukarıda görüldüğü üzere, tıpkı diğer silahlar ile belirleniyor.
Aşağıda: Gülle mermisini ölçmeye yarayan pergeller. Bu pergeller Amerikalı devrimci lider Bostonlu Paul Revere tarafından bronzdan yapılırdı.
Tabanca ve revolver kadar diğer av silahlarının da inç ile (veya Avrupa’da mm ile) ölçülen benzer kalibreleri vardır. Örneğin -İngiltere’de genellikle “iki-iki” diye anılan- .22 (ABD’de “yirmi iki”). Silahlı kuvvetlerde, Nato’nun 1949’daki kuruluşundan bu yana, milimetreyle belirtilen kalibre, hemen hemen tüm batı uluslarında standart haline gelmiştir. Ama büyük kalibreli silahlardan halen kimi zaman hem inç, hem mm ile söz edilir. Örneğin, “4 inçlik havan topu.”
Ayrıntı vermek gerekirse, kalibre bu silahlarda namlu iç çapı değildir, çünkü bu silahların namluları genellikle “yivli”dir. Diğer bir deyişle, stabilite sağlamakla için mermiyi kavrayan ve döndüren spiral bir yivleri vardır. Bu nedenle de namlunun kesiti şöyledir: Girinti ve çıkıntılardan oluşur. Kalibreyi çıkıntılar arsındaki daha küçük namlu iç çapı belirtir.
Aşağıda: Smith & Wesson yapımı, “Magnum 44” revolver. Bu, Kirli Harry’nin sert polis kahramanı Harry Callahan’ın tercih ettiği silahtı. 0.44 kalibre.
