Safranbolu’nun Tarihi Nedir?
Anadolu’nun Yükselen Yıldızı
Anadolu’nun kuzeybatı bölümünde tarihte Paflagonya (Paphlagonia) olarak bilinen bölgede yer alan Safranbolu’nun tarihte bilinen yeri MÖ 3000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Filyos ve Kızılırmak arasında bulunan bölge, Helenistik Krallıklar (Pondlar), Candaroğulları, Romalılar, Çobanoğulları, Frigler, Çobanoğulları, Hititler ve dolaylı yollardan Lidyalılar, Persler ve Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği var olmuştur. Bugünün Safranbolu Kalesini Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan’ın evladı Melik Muhiddin Mesut tarafından Türk egemenliğine 1191 tarihinde geçmiştir.
Safranbolu tarih boyunca birçok imparatorluk ve beyliğe ev sahipliği yapmıştır. Türkler – Bizanslılar ve Osmanlılar – Türk Beylikleri arasında sıkça el değiştirmiştir. Safranbolu’nun bu tarihi anlarına tanıklık edilebilecek ya da gözlemlenebilecek en doğru kaynak ve arşiv belgeler seyyah notlarında gizlidir. İbn-i Batuta’nın gezi notları örneğinde olduğu gibidir. İbn-i Batuta, 1332 yılında Anadolu seyahatinin Safranbolu kısmında, dinlediği Kuran-ı Kerim dinleme gecesini gezi notlarına eklemiştir.
Süleyman Padişah’ın evladı Ali Bey ile görüşmesi kısa fakat oldukça açıklayıcı biçimde anlatmıştır. İbn-i Batuta’nın notları, askeri üs hüvviyetindeki Safranbolu Kalesinin Kalealtı yerleşimini ve Cami-i Kebir sokaklarını sözlü anlatımı nedeni ile oldukça değerli görülmektedir. 1326 yılında Süleyman Paşa (Candaroğlu), Safranbolu’yu kuşatmış ve günümüzde de hala görebileceğimiz medrese, hamam, cami gibi Safranbolu’nu önemli gezi noktası olarak adlandırılabilecek eski sivil yapıları kasabaya armağan etmiştir.
Safranbolu’nun Osmanlılar tarafından ilk olarak kuşatılıp alınması 1354 yılı itibari ile Osmanlı Sultanı Osman Bey’in oğlu Şehzade Gazi Süleyman Paşa ile gerçekleşmiştir. Bu zamandan sonra Safranbolu bir süre daha Candaroğulları ile Osmanlılar arasında el değiştirmiştir. 1423 yılına gelindiğinde II. Murad ile kesin ve tabii Osmanlı egemenliği sağlanmasıyla Safranbolu kaza olarak belirlenmiş ve Bolu sancağına eklenmiştir.
Özetle, Osmanlı zamanında Safranbolu iki kazaya ayrılıyordu. Birincisi, şehrin merkezinde bulunan “Medine-i Taraklı Borlu” ikincisi de bugün de varlığını devam ettiren Yörük Köyü adıyla bilinen Yörükan-ı Taraklı Borlu’dur. 1811’de iki sancak ortadan kaldırılarak Padişah II. Mahmud zamanında Viranşehir sancağı kurulmuştur. Bu sancağın merkeziyse Safranbolu’nun ta kendisiydi.1870 yılına gelindiğinde Osmanlı’daki idari yapı yeniden yapılanmış, bu düzlemde Safranbolu kaza olarak Kastamonu sancağına eklenmiştir. O yıl belediye kurulmuş ve Safranbolu’nun ilk belediye başkanı da Hacı Muhammed Ağa olmuştur.
Günümüze Gelirken
1927 yılına gelindiğinde ise Safranbolu Zonguldak Vilayeti’ne bağlanmıştır. Safranbolu’ya bağlı olan Ulus Bucağı ise 1945 yılında, Karabük Bucakları ve Eflani Bucakları da 1953 yılında Safranbolu’dan koparılarak ilçe olarak tanımlanmıştır. 1937 yılında Türkiye’nin ilk ağır demir sanayisinin Karabük ilinde kurulmasıyla Karabük hızlı bir gelişim kaydetmiş ve bunun sonucunda Türkiye’nin 78. İli olmaya hak kazanmıştır. Bunun sonucunda Safranbolu’da Karabük’e bağlanmıştır.
