Pelteklik, konuşma bozukluklarından biri olarak, S sesleri ve ses birleşimlerinin düzgün bir şekilde oluşturulamadığı bir durumu ifade eder. Genellikle “R”, “S”, “T” ve “X” gibi harflerin telaffuzunda zorluk yaşanır. Bu durum, genellikle ön dişlerin hemen arkasında dilin yer aldığı bir noktada, bir “s” sesinin oluşturulmasında sorunlarla kendini gösterir. Burada ufak bir aralık bulunur ve bu aralıktan solunan hava geçerken tipik tıslama sesi meydana gelir.
Farklı pelteklik formlarında, bu “S” sesi oluşumunu sağlamak için gerekli olan artikülasyon işlevleri düzgün bir şekilde yerine getirilemez. Bu, örneğin dudak veya dil hareketlerini hatta yumuşak damak pozisyonunu etkileyebilir. Dolayısıyla, pelteklik sorununun kökenine bağlı olarak daima bir miktar değişkenlik gösterir.
Pelteklik sıklıkla diğer ses bozukluklarıyla bir arada görülür. Ayrıca, konuşma genizden gelir gibi diğer sorunlar da buna eklenebilir. İlgili konuşma bozuklukları arasında Parazitizm (S seslerinin başka seslerle değiştirilmesi) ve Asigmatizm (S seslerinin hiç telaffuz edilememesi) bulunmaktadır.
Pelteklik Nedenleri Nelerdir?
Pelteklik nedenleri genel olarak şunlardır;
- Dişlerin Yerleşimi: Yanlış hizalanmış dişler, açık bir ısırık veya dişler arasındaki boşluklar, S seslerinin doğru bir şekilde oluşturulmasını zorlaştırabilir.
- İşitme Bozuklukları: İşitme bozuklukları, geçici olarak ortaya çıktığında çocuğun yanlış sesler çıkarmasına neden olabilir. Bu durum genellikle orta kulak enfeksiyonlarına bağlı olarak gelişebilir; çünkü çocuklar artık sesleri net bir şekilde duyamayabilir veya aşırı yüksek seslerde müzik dinleyebilirler. Aynı şekilde, işitme bozuklukları doğuştan da olabilir.
- Dil ve Damak Yapısı: Dil veya damakta meydana gelen değişiklikler ya da malformasyonlar, S sesinin doğru bir şekilde telaffuz edilmesini imkansız hale getirebilir.
- İşitsel ve Algısal Sorunlar: Çocuk, önemli sesleri önemsiz olanlardan ayırt edememe durumuyla karşılaşabilir. Sesleri ayırt etme yeteneği açısından sorunlar yaşanabilir. İşitme duyusu kendisi açısından mükemmel işlev gösterse de işitsel algısal bozukluk mevcuttur.
- Ailesel Etkiler: Pelteklik, genetik bir kökene sahip olmasa da, bu bozukluk bazen aynı aile içinde daha sık rastlanabilir. Bu durumun bir yönüyle, Sigmoidizm koşullarının genetik olabileceği söylenebilir. Öte yandan, ebeveynler ve büyük kardeşler rol model olarak etki edebilirler. Çünkü çocuklar dil yeteneklerini taklit ederek geliştirirler ve dolayısıyla rol modellerinin dil hatalarını da benimseyebilirler.
- Motor Becerileri: Ağız ve vücudun motor becerileri, dil gelişimini etkileyebilir. İyi gelişmiş ağız kasları, çeşitli seslerin doğru bir şekilde oluşturulmasında önemli rol oynar. Eğer ağız sürekli olarak açık duruyorsa ve dil istirahat halindeyken ağızda dolaşıyorsa, bu durum kötü oral motor becerilerinin işareti olabilir.
Pelteklik Tedavisi
Pelteklik tedavisi farklı şekillerde yapılabilir. Bunlar;
Kendi Kendine Pelteklik Çözümü
Peltekliğin temel nedeni, dilin doğru bir şekilde yerleştirilememesi nedeniyle hava akışının farklı bir şekilde oluşmasıdır. Dilin konuşurken hangi pozisyonda olduğunu anlamaya çalışarak, kendinizi tedavi etme yolunda adımlar atabilirsiniz. Yutkunma sırasında dilin ön dişlere temas ettiğini fark ederseniz, bu durum konuşurken de meydana gelir ve bu da peltekliğe yol açabilir. Bu durumu hafifletmek amacıyla, dilinizi ağzınızın alt kısmına ya da damağınıza yapıştırmaya çalışarak yutkunma eylemini gerçekleştirebilir ve dilinizi o pozisyonda tutmaya çabalarsanız, diliniz zaman içinde bu konuma alışacaktır.
Diliniz ön dişlere temas ediyorsa, pelteklik durumu önde olabilir. Bu sorunları çözme sürecinde amaç, yanlış pozisyonda bulunan dili doğru bir şekilde konumlandırmaya alıştırmaktır. Önemli bir egzersiz, dişlerinizi göstererek gülümserken ağzınızdan nefes alıp vermenizdir. Bu yöntemle diliniz geriye doğru çekilir ve düzenli olarak yapıldığında dilin pozisyonu öğrenilir. Bu da kademeli bir iyileşme sağlayabilir.
Diş Hekimi İle Pelteklik Çözümü
Konuşma bozuklukları, zaman zaman diş ve çene yapısı veya dil kaynaklı sorunlardan kaynaklanabilir. Bu tür durumların kontrol edilmesi amacıyla, Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanı ya da Ortodonti Uzmanı ile görüşmek ve olası sorunların varlığını öğrenmek önemlidir. Eğer sorun tespit edilirse, uygun tedavi yöntemleri ile düzeltme işlemine geçilmelidir. Ağız içindeki anatomik yapıları birbirine bağlayan dişeti perdeleri de bulunmaktadır.
Eğer bu perde, dil yapısında sorunlara yol açıyorsa, lazer yöntemiyle dil perdesinin alınarak dilin hareket kabiliyeti artırılabilir. Daha sonra düzenli bir şekilde dil, dudak ve çene hareketleri çalıştırılarak dilin üst damağa temas ederek harflerin konuşma sırasında daha rahat çıkmasına yönelik çaba sarf edilir; bu sayede sorun kısa sürede çözüme kavuşur. Ayrıca, çene arkasında bulunan ön dişlerin arasındaki boşlukların veya seyrekliğin giderilmesi hedefleniyorsa, dişlerin düzenlenmesi ve birbirleriyle ideal bir temas elde etmek için çeşitli tedavi yöntemleriyle diş aralıklarının kapatılması da sağlanabilir.
Konuşma Terapisi İle Pelteklik Çözümü
Eğer böyle bir sorun yaşıyorsanız, bir Konuşma Terapisti ile görüşmek oldukça faydalı olabilir. Uzman, sizi muayene ederek hangi sesleri çıkaramadığınızı, nasıl telaffuz ettiğinizi ve hangi tür pelteklik sıkıntısı yaşadığınızı belirleyebilir. Ardından uygun egzersizler ve çeşitli yöntemlerle sorunu tamamen ortadan kaldırmak için çalışmalar yapabilir. Eğer bu tedavilerden sonuç alınamazsa, rahatsızlığın türüne bağlı olarak Nöroloji Uzmanı veya Kulak Burun Boğaz Uzmanı’na danışmanın da yararlı olabileceğini unutmamak önemlidir.
Pelteklik İle İlgili Videolar
