Bir ülkenin merkez bankasının ana işlevi, ülke içinde bulunan paranın kontrolünü sağlayarak finansal istikrarı ve kredi istikrarını sağlamaktır. Pek çok merkez bankasının iki ana departmanı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi para basma departmanı bir diğeri ise bankacılık departmanıdır.
Para Basma Fonksiyonu
Merkez bankası, bir ülkenin para basma alanındaki yegane sorumlusu ve mercidir. Merkez bankası, söz konusu yetkisi ile ülke içinde yer alan kredi süreçlerinde ve para biriminin üzerinde kontrol sağlamaktadır. Kamu harcamaları, harcamaların sınırını geçtiği zaman hükümetler borçlarını düşüremeyeceği için merkez bankalarından borç alma yoluna giderler.
Söz konusu borçlanma işlemi merkez bankalarına tahvil satarak gerçekleşmektedir. Merkez bankaları da almış olduğu tahlil kadar para basmaktadır. Bu durum da bütçe açığının finanse edilmesi olarak adlandırılmaktadır.
Kamu Kurumları ve Hükümete Karşı Banka Görevi Vardır
Merkez bankaları, kamu kuruluşlarına ve merkezi hükümete çeşitli miktarlarda borç para verebilmektedirler. Bunların yanı sıra merkez bankaları, hükümetlerin bütün bankacılık işlemlerini düzenleyip yürütmektedirler. Hükümetler ise bütün gelirlerini merkez bankasında tutmaktadırlar. Bununla beraber hükümetlerin bütün giderleri de merkez bankasının hesaplarından karşılanmaktadır
Merkez bankaları, hükümetlere çeşitli miktarlarda avans ve kredi imkanları sağlamaktadır. Bununla beraber gereken durumlarda devletin iç borçlanma sürecini yakından takip ederek yönetmektedir.
Düzenleyici Kuruluş Olarak Görev Yapar
Dünya genelinde binlerce banka bulunmaktadır. Bu bankaların düzgün bir şekilde işleyiş sağlayabilmesi için onları denetleyecek ve düzenleyecek bir üst kurumun varlığı mutlak şekilde gerekmektedir. Pek çok ülkede söz konusu görev merkez bankaları tarafından görülmektedir.
Bankaların paralarının belirli bölümünü merkez bankalarında tutma zorunluluğu vardır. Bu nedenle merkez bankaları, ticari bankaların nakit rezervlerinin gerçek sahibidir. Bununla beraber ticari bankalar nakit sıkıntısı çektiği zaman merkez bankalarından bor alarak nakit sorununu giderebilmektedir.
Merkez Bankaları Para Arzını Kontrol Eder
Merkez bankaları, para ve kredi arzını para politikası aracılığı ile kontrol etmektedir. Merkez bankaları, para basma konusunda ise bir monopoldür. Bu nedenle piyasada yer alan para miktarını rahat bir şekilde kontrol edilebilmektedirler.
Merkez bankasının kredi fonksiyonunun birinci amacı tam istihdam düzeyinde fiyat yönünden istikrarı sağlamaktır. Merkez bankaları, kredi ve para arzını nitel ve nicel ölçüler kullanarak kontrol etmektedir.
Kur İstikrarı
Merkez bankasının bir başka görevi ise ülke para biriminin yabancı para birimleri karşısındaki değerini korumaktır. Örnek vermek gerekirse TCMB yakın dönemde ülke para biriminin değerini koruyabilmek adına birçok farklı adım atmaktadır. TCMB’nin atmış olduğu adımların TL’nin değerini koruması açısından oldukça önemlidir.
Son Borç Veren Kurum
Olası bir kriz anında bütün ticari bankalar, ellerinde bulunan mevduatları tükettiklerinde, merkez bankalarından yardım istemek durumundadır. Merkez bankaları, buna benzer durumlarda nakit akışının sağlanabilmesi ve finansal destek yönünden diğer bankalara da önemli miktarda yardım etmektedir. Merkez bankasının bu tutumu bankaların çökmesine engel olur ve diğer bankaları iflastan kurtarır .
