Kum fırtınası ya da başka bir adı ile toz fırtınası, özellikle kurak bölgelerde sıklıkla görünen, yerde bulunan toz, kum ve kil gibi küçük partikülleri taşıyan bir olaydır. Fırtınanın meydana getirdiği hava basıncı sebebi ile meydana gelir. Genel olarak çöl tozlarından oluşur. Toz fırtınaları ise daha küçük parçacıkların neden olduğu fırtınaları daha iyi tanımlar.
Fırtınalar tarafından yerden kaldırılan parçacıklar yüzlerce kilometreden binlerce kilometreye kadar taşınabilir. Atmosferin Dünya ile temas eden en alt tabakası olan troposferdeki aerosollerin yaklaşık yüzde 40’ı rüzgar erozyonu ile uçan toz parçacıklarıdır. Dünya Meteoroloji Örgütü, toz fırtınasını, hava türbülansı altında atmosfere karışan çok miktarda toz parçacığının görüş hattını 1000 m’nin altına düşürdüğü bir hava olayı olarak tanımlamaktadır.
Troposferdeki bu parçacıkların ana kaynakları, Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, Orta Asya ve Çin’in çöl bölgeleridir. Ancak, az sayıda da olsa Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Afrika’da bu katmandaki toz varlığına önemli ölçüde katkıda bulunur. Yapılan çalışmalar atmosfere her yıl 100 ile 300 milyon ton arasında tozun salındığını ortaya koymuştur.
Kum Fırtınası Etkileri Nelerdir?
Toz fırtınalarının bölgesel ve küresel ölçekte birçok olumlu ve olumsuz etkisi vardır. Kum fırtınaları ile atmosfere karışan toz parçacıklarının küresel iklim ve biyokimyasal döngüler üzerinde büyük etkisi olduğu iyi bilinmektedir. Örneğin, atmosferdeki toz parçacıkları, diğer şeylerin yanı sıra güneş radyasyonunu emip yansıttıkları için iklim için önemlidir.
Bu fırtınalarla atmosfere karışan toz fırtınaları ve minerallerin uzun mesafeler kat ettiği bilinmektedir. Bu mineraller, taşındıkları biyokimyasal döngüleri etkiler. Tropikal ormanlar ve okyanuslar üzerinde olumlu etkileri vardır. Örneğin atmosfere karışan Sahra tozu, denizler aracılığı ile Türkiye’ye gelir.
Taşınım sırasında Sahra tozu, denizlerdeki fitoplanktonlara mineral besinler sağlar. Ancak bu demir açısından zengin tozlar, yağmur ormanlarını da olumlu yönde etkileyerek bir besin kaynağı haline gelir.
Ayrıca kum fırtınası, insan sağlığını olumsuz etkiler. Çocuklar, hamileler, yaşlılar ve kronik hastalığı olan kişiler için tehlikelidir. Bu kişiler dışarıya kesinlikle çıkmamalıdır. Afrika’da meydana gelen toz fırtınalarından dolayı menenjit vakaları oldukça yaygındır.
İnsan sağlığının yanı sıra ulaşımı da olumsuz etkiler. Özellikle hava yolu ulaşım aksamaları ile birlikte pek çok mağduriyet yaşanır. Görüş mesafesi çok çok düşük olduğu için araç bile kullanmak çok zorlaşır. Bunun için fırtınalı zamanlarda mümkünse dışarıya çıkmayın ve planlarınızı erteleyin.
Kum Fırtınalarından Nasıl Korunulur?
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)’ın korunma önerileri şu şekildedir;
- Ağız ve burnu maske ya da bir örtü ile kapatın.
- Gözlerinizi koruyun.
- Sığınabilecek kapalı bir alan bulun.
- Yüksek yerlere çıkın.
- Fırtına sebebi ile uçan cisimlere dikkat edin.
- Fırtına bitinceye kadar mümkün olduğunca dışarıya çıkmayın.
- Ev pencerelerinizi kapalı tutun
