Büyük Londra Sisi
1952 tarihli Büyük Londra Sisi, kara ve demiryolu trafiğini durdurmuş ve 4000 kadar kişinin yaşamını yitirmesine neden olmuştu. Böylesi belirgin türden bir kirlilik Avrupa ve ABD’de tarihe karışmış olabilir ama hava kirliliğinin -ister batıda olsun, ister Hindistan ve Çin’in Mumbai ve Pekin gibi megakentlerinde- tarihe karışmadığı bir gerçek.
Bugün havada, çoğu araç egzozundan kaynaklanan, farklı tipte kirleticiler mevcuttur. Bunlar kömür ateşinden ve fabrika dumanından daha az görünür olsa da, eşit derecede zehirli, göz kaşıntısına, astım ve bronşit şikayetlerine neden olan maddelerdir. Ve elbette bilimciler artık onları daha iyi ölçebiliyor.
Özel kaygıya neden olan maddelerden biri, çapı 10 mikrometreden (10 m) az olan ve PM diye bilinen bir maddedir. Kütleçekiminden çok yağışla giderilen bu tür partiküller, ağır partiküllere kıyasla atmosferde daha uzun süre kalırlar.
İlginizi çekebilir: Soğuk Havalarda Suda Yüzmenin Faydaları
Daha da önemlisi, büyük partiküller genelde burun ve gırtlaktaki ince kıllar tarafından filtrelenirken PM bronş ve ciğerlere yerleşebilir, PM doğrudan ciğere inebilir. PM veya daha küçükleri (PM günümüz dizel motorlarının yaydığı tipik kurumdur) ise ciğerlerin alveolar bölgelerine nüfuz edebilir. Üstelik dizel kurum partikülleri yüzeylerinde kanserojen kimyasalları taşır.
Çim Ve Ağaç Poleni
Tane boyutu 15 ila 100 mikrometre olan (PM) çim ve ağaç poleni -belli mevsimlerde saman nezlesine yol açan etkenler- çok daha büyüktür. Polenler akciğere girmez ve yerçekimiyle hızla çekilir: Kapalı bir odada, taneciklerin çoğu 25 dakika içinde yere iner.
Sorun yaratan polenler, üreme için böceklerden çok rüzgara gereksinim duyan türlerden gelir. (Dolayısıyla arılara yapışan polenler saman nezlesine neden olmaz.) Bu türler büyük kısmı yok olduğu için, aşırı miktarda polen üretmek zorundadır. Dev paçavraotu yalnızca 5 saatte, 8 milyar polen taneciği salar.
Polen konsantrasyonu, çevre havasının ve taneciklerinin ise bir aralıktan geçirip emerek, bir silindir üstünde sabit hızla dönen yapışkanlı banda aktarılmasıyla ölçülür. Ardından yakalanan tanecikler, mikroskopla sayılır. Elde edilen sayı, havanın bir metreküpü başına düşen polen taneciğine çevrilir ve düşük, orta, yüksek, çok yüksek biçiminde kamuya duyurulur.
İlginizi çekebilir: Downburst Hava Olayı Nedir?
İngiltere’nin, rüzgarın her yönden polen taşıdığı iç kısımlarında, Haziran polen sayısı genellikle “çok yüksek” (150 +) seviyesinin üstüne çıkar ve çoğu zaman 1000 ve üstüne erişir.
Davy Lambası
Davy lambası diye bilinen, madenci güvenlik lambasını 1815’te icat eden, kimyager Sir Humphry Davy (1778-1829). Yeraltı kömür madenlerinde önemin madenci lambalarının tetiklemesiyle oluşan (grizu diye bilinen) metan patlamaları büyük hasara yol açıyordu.
Davy “çapı bir inçin sekizde birinden az olan küçük bir tüpün içinde gazın patlamayacağını” biliyordu. Bu nedenle Davy’nin tasarımında (aşağıda) cam bacanın yerini, herhangi bir patlamayı engelleyecek kadar küçük delikleri olan, içine gazlı bez yerleştirilmiş silindir aldı.
Hava Kalitesi Nasıl Hesaplanır? ile ilgili videolar
