Günlük hayatta nadir kullanılan ancak, özellikle televizyon ve sosyal medyada popülerliğini arttırmak için kullandığı bilgi yayma yöntemine “Dezenformasyon” denir. Ancak dezenformasyon yapılırken söylenen bilgiler tamamen yanlıştır. Bazen bilinçli, bazen de bilinçsiz olarak yayılan bilgiler, birçok farklı amaca sahip olabilir. Bu yazımızda dezenformasyon nedir, neden yapılır ve türleri nelerdir? konularını anlatacağız.
Dezenformasyon Nedir?
Özellikle televizyon izlerken haberlerde sık sık dezenformasyon kelimesinin kullanıldığını görürüz. Türk Dil Kurumu dezenformasyon kelimesini “bilgi çarpıtma” olarak tanımlar.
Geçmişte insanlar doğru bilgi edinmek için gazete okur, televizyon izlerdi. Fakat günümüzde özellikle genç ve orta kesimden insanlar doğru bilgi edinebilmek için sosyal medyayı kullanıyor. İnstagram, Twitter ve Facebook kullanımının yaygınlaşması ile birlikte, insanlar haberleri anlık olarak sosyal medyadan takip etmeyi tercih ediyor.
Ancak, sosyal medyada yayılan bilgilerin birçoğu maalesef gerçeği yansıtmıyor. Bu durumun birçok sebebi var. Ancak en yaygın sebebi, hız çağında yaşayan biz insanların bilgiye doğruluk süzgecinden geçirmeden sürü psikolojisiyle inanma eğiliminde olmamızdır.
Dezenformasyon yapan kişiler, bazen bilinçli olarak yanlış bilginin yayılmasını istemektedir. Çünkü, rakipleri karalamak ve öne çıkmak isteği taşırlar. Bazen de tamamen yanlış olan bilgi toplumda yaşayan kişiler tarafından hızla paylaşılarak yayılır. Ortaya bilgi kirliliği çıkar.
Dezenformasyon Neden Yapılır?
Dezenformasyon yapılırken birçok amaç gözetilebilir. Bazen kamuoyunu yanıltmak, bazen gündemi değiştirmek bazen de tamamen bilinçsiz olarak yapılır. Hem Türkiye’de hem de dünyada dezenformasyona binlerce örnek verilebilir. Bunlardan bir tanesi de covid-10’dur. Covid-19 virüsü ülkemize geldiğinden beri birçok bilgi yayılmıştır. Bazen gerçeği yansıtmayan yazılı belgeler, bazen de videolar özellikle sosyal medya üzerinden yoğun bir şekilde paylaşılmıştır.
Dezenformasyon Nasıl Yapılır?
Dezenformasyon yapmanın birçok yöntemi vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Direkt olarak yalan bilgi üreterek toplumu yanıltmak
- Doğru bir bilgiyi yalan bir bilgi ile karıştırarak ortada dezenformasyon çıkarmak
- Gerçek olayların tamamı yerine bir kısmını kullanarak eksik bilgi vermek
- Gerçek olayların üzerine fazla bilgi ekleyerek abartmak.
Dezenformasyondan Nasıl Korunuruz?
- Dezenformasyondan korunmak için ilk olarak haberleri sosyal medyadan okumayı bırakmak gerekir. Sosyal medyanın amacı sosyalleşmek ve eğlenmektir. Bilgi edinmek için daha farklı kaynaklara yönelmek gerekir.
- Haberleri sadece güvenilir bir kaynaktan okumak oldukça önemlidir. Güvenilirliğinden emin olmadığınız bilgileri teyit etmeniz gerekir.
- Eğer bir haberde görsel kullanıldıysa ve bu konuda kafanızda bir soru işareti oluştuysa görseli internet üzerinden taratarak bilgi toplayabilirsiniz. Bu sayede İstanbul’da yaşanan bir olayın Gaziantep olarak aktarılmasının önüne geçmiş olursunuz.
- Özellikle deprem ve sel gibi doğal afetlerde kesinlikle yalan haberlere inanmayın ve bu tarz haberleri paylaşmayın. Emin olmadan bir kişinin öldüğü haberini paylaşırsanız, bu bilgi ailesinin çok acı duymasına sebep olacaktır.
Yazımızı noktalarken size iki tane dezenformasyon örneği daha vereceğiz. Birincisi geçtiğimiz günlerde Mazhar Fuat Özkan (MFÖ) grubundan Özkan Uğur’un öldüğü haberi yayıldı. Birçok insan çok üzüldüğünü sosyal medya üzerinden paylaştı. Fakat bu haber yalandı. Özkan Uğur hala hayatta.
İkinci örneğimiz ise; Çocuklar Duymasın isimli dizide yer alan Çaycı Hüseyin karakteri, sosyal medya üzerinden tam 10 defa öldü. Her seferinde farklı bir olaydan öldüğü haberi yayınladı. Bu haber de tamamen yalan. Neden böyle bir haber yayılır bilinmez. İnsanlar artık ölümün bile şakasını yapıyor.
İlgili Videolar
