Depremde Binalar Neden Yıkılır? Üzerinde yaşadığımız bu gezegende insanoğlu günlük hayatında pek çok doğa olayıyla karşılaşmaktadır. Yüzyılımızda insanlar kendi işlerinin üst yapısında yaşıyorlar. Peki içinde yaşamaktan hoşlandıkları bu yapılar ne kadar güvenli? Bunda en yaygın doğal afetlerden biri olan depremlerin büyük rolü vardır. Depremler, Dünya’nın plakalarının birbirine göre farklı şekillerde hareket etmesi nedeniyle meydana gelir.
Bu depremler birçok faktöre göre büyüklük, şiddet ve yıkıcılık açısından farklı özellikler göstermektedir. Bu, depremlerin biz insanlar üzerindeki zararlı etkilerini en aza indirmek içindir. Bu şekilde insan hayatı garanti altına alınabilir. Aksi takdirde deprem sonrası telafisi mümkün olmayan can kayıplarına neden olabilir.
Toplumdaki “Deprem öldürmez, bina öldürür” ve “deprem öldürmez, tedbirsizlik öldürür” sözleri ve diğer söylemler de depremlerin aslında can ve mal kaybına yol açmadığını, bina ve yapılar başlıca sebeptir.
Depremde Binalar Neden Yıkılır?
Bir yapı tasarlanırken, yapının ayakta kalabilmesi için düşey yüklere göre hesaplamalar yapılır. Bunun yanında dikkate alınması gereken çok önemli bir faktör daha vardır ki o da depremin yapıya getirdiği yanal yüktür. Yerkabuğunun farklı derinliklerinde ve farklı noktalarında oluşabilen depremler, bulundukları zemin üzerinden bina veya yapılara yanal yükler uygular.
Bir yapının ayakta kalabilmesi için mimari elemanları (kolonlar, kirişler, döşemeler vb.) ile tüm yapı arasında bir denge olması gerekir. Birçok farklı yüke maruz kalan bu elemanların tasarımında yanal deprem yükleri de oldukça önemlidir.
Bir depremin ne zaman, nerede, hangi fay hattında olabileceğini bilmediğimiz için gelecekte oluşabilecek deprem kuvveti, geçmiş depremler ve mevcut fay hattının özelliklerine göre belli bir yönteme göre hesaplanmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre yapı elemanları ve yapılar yönetmeliğe göre tasarlanır.
Peki depremlerle ilgili bu kadar araştırma yapılıyorsa bu yapılar neden ayakta kalamadı? Depremde binalar neden yıkılır? Nedenine biraz daha yakından bakalım.
Yukarıda anlatılan taşıyıcı sistemi oluşturan yapı elemanları kendi taşıma kapasitelerinden daha fazla yüklere maruz kaldığında yapı çökmeye başlar. Araştırmalar, yapı çökmeden önce taşıyıcı elemanların hasar görmesi gerektiğini göstermiştir.
Deprem anında kolonlar taşıma kapasitelerini kaybetmeden kirişler hasar görür. Sismik kuvvet arttıkça yapıdaki yıkılan kiriş sayısı da artar. Aynı zamanda, yapı yanal yer değiştirmeye uğrar. Yıkılmanın ilk aşaması kirişlerde meydana geldiği için yapı tamamen çökmez ve insanlar güvenli bir şekilde ayakta durabilir. Depremin süresi arttıkça ya da depremin şiddeti arttıkça kolonlar da hasar görmeye başlar.
Bundan sonra, sismik dayanımdaki küçük değişiklikler bile kolonların çoğunun taşıma kapasitesini kaybetmesine neden olabilir. Yine yapıda büyük yanal yer değişim görülür. Bu sebeple de bina yıkılır.
Farklı yıkılma mekanizmaların da vardır. Kısa kolon, çekiçleme, sıvılaşma, sıyrılma ve zımbalama gibi etkiler örnek verilebilir. Bu etkileri en aza indirmek için mühendislik çalışmalarının çok ince hesaplar ile yapılması gerekmektedir.
Binalarda Sonradan Yapılan Usulsüz Değişiklikler
Yapılan tüm çalışmalar sonrasında insan hataları sebebinden dolayı da bina yıkılabilir. Bu sebeplerden en yaygın karşılananı zemin katta yer alan kolonların dükkan genişletmek sebebi ile kesilmesidir. Binanın kolonları kesilirse diğer kolonlara binen yük artar ve bina depremde yıkılır.
Yeni binaların yıkıldığını maalesef ki görüyoruz. Bunun temel sebepleri arasında kullanılan malzemelerin kalitesi, temelinin zayıf olması ve zemin kattaki kolonların kesilmesi olarak gösterilebilir.
Depremde Binalar Neden Yıkılır? İle İlgili Videolar
