Cinsiyetçi kelimeler biz farkında olmasak da günlük hayatımızda çok fazla yer tutmaktadır. Biz de bu ayın önemli günlerinden 8 Mart Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle bu konuya açıklık getirmek istedik.
İşte toplumsal cinsiyete duyarlı kelimeler…
Meslekler Gruplarında “Kadın” Vurgusu Yapmayın
Pek çok meslek sadece erkeklere özgü olarak görülür. Hal böyle olunca da aslında erkeklerin yapması gerektiği düşünülen herhangi bir meslekte bir kadın çalışıyorsa o mesleğin başına bir “kadın” kelimesi yapıştırılmış.
Bu kelimelere kadın başbakan, kadın yönetici, kadın milletvekili ve kadın gazeteci gibi örnekler sıralamak mümkün. Fakat bu tarz kullanımlar hiç doğru ifadeler değillerdir. Kadınlar da her türlü mesleği yapabileceği için hiçbir mesleğin başına kadın kelimesi getirilmemelidir.
Bayan Değil Kadın!
İlk olarak değineceğimiz konu “bayan” kelimesinin kullanımı. Bu kelime kadını cinsel kimliğinden uzaklaştırarak erkek egemen zihniyeti dilimize de yansıtır. Kullanımı oldukça yaygın olan bayan kelimesi, düşünülenin aksine daha edepli ve kibar bir kullanım demek değildir. Ayrıca kadın kelimesi; sakıncalı, kirlenmiş ve bakire olmayan gibi kötü anlamlarıyla kullanılmamalıdır.
Adam Kelimesine Dikkat!
Atasözü ve deyimlerde insan kelimesinin yerine “adam” kelimesi kullanılır. Bu tarz ifadeler, kadının görünmez olmasına neden olur. Bir örnekle açıklayacak olursak “adam başı, adam yerine koymak ve adamına göre davranmak” deyimlerini söyleyebiliriz. Buradaki adamlık olgusu aslında insanlık olgusudur ve kadın bu durumda tamamen yok sayılır.
Ayrıca “adam” kelimesi erkeklerin kadınlardan daha güçlü ve daha iyi olduğu gibi bir algı yaratan anlamlarda da kullanılır. Bu yüzden böyle bir duruma sebep olmamak “adam olmak, adam etmek ve adamakıllı” gibi ifadeler kullanmamalıyız.
Kız Kelimesi Hiçbir Durumda Olumsuz Durumu Çağrıştırmaz
Kız kelimesi; utanmayı gerektiren, güçsüzlük ve zayıflık durumlarını hiçbir şekilde içinde barındıran bir kelime değildir. Bu yüzden yaygın olarak kullanılan kız gibi, kız gibi kırıtmak, kız gibi gülmek, kız gibi koşmak ve kızlık soyadı tamamen kullanılmaması gereken ifadeler arasındadır.
“Er, Baba ve Oğlan” Kelimelerine Dikkat
İnsanlık tarihinden ya da insanların hepsinden bahsederken kullandığımız ademoğlu ve insanoğlu gibi kelimeler hatalı kelimelerdir. Çünkü bunlar örtük olarak kadınların yok sayıldığı kelimelerdir. Bu yüzden bu tarz kelimeler yerine Bunların yerine insanlık tarihi daha uygundur.
Ayrıca “sözünün eri ve er sözü” gibi ifadeler de kadınları dışlar nitleikte ifadelerdir. Bu kelimelerin yerine cinsiyetçilik barındırmayan “söz tutan” kelimesi kullanılabilir.
Bunun dışında “Babalanmak” kelimesi de oldukça yanlış bir kelimedir. Bu ifadeyle erkekliği olduğundan ya da kadınlardan daha heybetli gibi göstermek de doğru değildir.
Atasözleri Kullanımında Dikkatli Olun
Kadınları görünmez kılan ifadelerden uzak durun. Çünkü bu kelime gruplarıyla, kadınlar sadece evde yaşayan veya ev işlerinden sorumlu kimseler olarak tanımlanabilir.
Örneğin, “evde kalmış”, “anasına bak kızını al”, “hanım hanımcık”, “yuvayı yapan dişi kuştur”, “hanım evladı”, “karı ağızlı”, “adam gibi adam” ve “erkek adam ağlamaz” gibi cinsiyet ayrımcılığı yapan kadınları küçük duruma düşüren ifadeleri kullanmaktan kaçınmalısınız.
