Cree yani Kri halkının tanımlamasıyla “ruhların dansı” olarak bildiğimiz bu olay nasıl oluşuyor? Bu ışıkları bilen veya gören kişilerin etkilenip “mutlaka görmeliyim” dediği ışıkların yani auroraların ta kendisi…
Bu olaya derinlemesine girmek istiyorum.Bu yüzden bilgi yazımızda daha düzenli bir anlatım ve bol resimler ve videolar bulacaksınız.Şimdiden yazmaya sabırsızlanıyorum..
Auroralar bir diğer adı ise Kuzey Işıklarının (kutup ışıkları )Kısaca anlatımı şöyle; yeryüzünün manyetik alanı ile Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların etkileşimi neticesinde,kutup bölgelerinde oluşmaktalar. Auroralar bir diğer adı ise Kuzey Işıkları Güneş rüzgârlarının uzaya yaymış olduğu yüklü parçacıkların atmosfere çarpması ile kutup bölgelerinde oluşan görsel bir ışık şölenidir. Aurora sözcüğü ;Roma Şafak Tanrıçası’nın isminden gelmektedir. Borealis de Yunanca’da kuzey rüzgârına Pierre Gassendi tarafından 1621’de verilen addır.
Auroralar çoğunlukla geceleri gözlenir. Bu anlamda atmosferin farklı katmanlarında meydana gelebilir, ancak en sık iyonosfer tabakasında oluşur. Kuzey’deki oluşum Aurora Borealis olarak isimlendirilir. (aşağıdaki gibi)
Güney’dekilere Aurora Australis ismi verilmiştir.(aşağıdaki Aurora Australis)
Peki detaylıca bu olaya elimizi atarsak, Auroralar (Kuzey Işıkları,Kutup Işıkları) Nasıl Oluşur?
Bu olayın esas başlangıcı olarak ,yüzeyden kaçış hızı saniyede 400-750 kilometre civarında değişiklik gösteren Güneş rüzgarları yer alır. Güneş rüzgarları çoğunlukla elektronlardan, protonlardan ve alfa parçacıklarından (helyum atomu çekirdeklerinden) meydana gelmektedir. Bu Oluşumundaki,parçacıkların büyük çoğunluğu,Güneş’in devasa çekimi nedeniyle, Güneş’e geri dönse de bir kısmı, sahip oldukları yüksek hızlar sayesinde çok uzak mesafelere ulaşmaktadırlar.
Güneş rüzgârı, Güneş’in etrafındaki baloncuk benzeri bir hacmin içinde dışarıya doğru yol kateder . Yıldızlararası uzayla çevrelenen bu hacme “Güneş Küre” denir ve sınırları Plüton’un yörüngesinin ötelerine kadar uzanır.
Tabi sadece dış etkenler bu oluşuma neden olmaz.Bu oluşuma dünyamızın da bir rolü vardır. Dünyamızın, manyetik alanı da aurora oluşumunu doğrudan etkiler. Yerküremizin çekirdeği dev bir mıknatıs gibidir ve Dünya çevresinde bir manyetik alan yaratır. Bu manyetik alana manyetosfer denir. Manyetosfer, Dünya’nın kendi manyetik etkisi tarafından tutulan uzayda küre biçimindeki bir bölgedir. Manyetosfer güneş rüzgârının yolu üzerinde bir engel oluşturur ve güneş rüzgârının yeryüzünün yaklaşık 70,000 km dışından dolaşmasına sebep olur (genellikle 12,000–15,000 km uzaklığa ulaşmadan önce eğilim baskısı oluşur).
Manyetosferik engelin genişliği hemen hemen 190,000 kilometreyi bulur. Dünya’nın karanlık bölgesinde ise çapı devasa boyutlara ulaşan manyetosfer sonrasında uzun bir “manyetik kuyruk” olur.
Güneş rüzgârı platformu bozduğunda, enerjiyi ve materyali kolayca manyetosfere çeker. Manyetosferdeki enerji yüklü elektronlar ve iyonlar manyetik alan çizgilerini seyrederken ,atmosferin kutup bölgelerine doğru yola çıkar.
Kutup bölgelerine sızan enerji yüklü bu iyonlar, Van Allen radyasyon kuşaklarında tuzaklanan yüklü parçacıkların kaynağıdır. Kuzey ve güney ışıklarının oluşumu doğrudan Dünya’nın manyetik alanı tarafından tuzaklanan bu yüklü parçacıklar tarafından gerçekleşir .
Atmosfere ulaşan enerji yüklü iyonlar çoğunlukla iyonosfer tabakasında atomlarla etkileşime girer. Bunun sonucunda atomlar iyonlardan enerji alarak uyarılmış hale geçer. Bu atomların yeniden temel enerji seviyesine geçmesi sonucunda elektromanyetik dalgalar oluşur. Bu oluşan elektromanyetik dalgalar görünür bölgede yer alan hepimizin bildiği ışığın ta kendisidir.
Auroraların Rengârenk Olma Sebebi Nedir?
Atmosferimiz çoğunlukla oksijen ve nitrojen atomlarından oluşmaktadır. Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların çarpışacağı atom ve moleküllere bağlı olarak auroralarda farklı renkler gözlenmektedir. Aynı zamanda yükseklik de auroraların renginin değişmesine sebep olur.
Oksijen atomundan absorbe edilen enerjinin miktarına bağlı olarak 240 km yüksekliğe kadar yeşil, bunun üzerinde ise kırmızı renktedir. Nitrojen atomunda ise 90 km yüksekliğe kadar mavi bunun üzerinde ise kırmızı ışık görülür.
Kuzey Işıkları Sadece Dünya’ya Mı Özel?
Bu olay sadece Dünya’da meydana gelmez. Auroalar güneş sisteminde yer alan birçok gezegende de meydana gelmektedir. Jüpiter ve Satürn her ikisi de Dünya’dakinden çok daha kuvvetli manyetik alanlara sahiptirler (Jüpiter’in ekvatoral alan kuvveti 4.3 gauss, Dünya’da ise 0.3 gauss) ve her ikisindeki büyük radyasyon kemerleri Hubble Uzay Teleskopu ile aurora iki gezegende de açık olarak rastlanmıştır.
Uranüs ve Neptün’de de gözlenen auroralar var. Mars ve Venüs’te aurora oluşumunun gerçekleştiği gezegenlerdendir. Bu gezegenlerden, Venüs’ün tam bir gezegensel manyetik alanı olmadığı için, Venüs aurorası değişken şekil ve yoğunlukta parça parça dağılır ve parlak gözükür. Hatta bazen kutuplardaki aurora tüm yüzeyi kaplayabilir. Sebebi ise , diğer gezegenlerde olduğu gibi Güneş’ten gelen parçacıklardır ve gezegenin karanlık tarafına yönelirler.
