Zirkonyum, Farsça altın gibi anlamına gelen “zargun” kelimesinden türetilmiş bir kelimedir. 1789 yılında Alman kimyager Martin Heinrich Klapoth tarafından keşfedilmiştir. Zirkonyum, elementler tablosunun 4-B Grubunda yer alan ve kimyasal sembolü “Zr” olan bir metal elementtir. Bir geçiş metalidir.
Atom numarası 40 ve atom ağırlığı 91.224’tür. Erime noktası 1855 derece olmasına rağmen kaynama noktası 4409 derecedir. Kirli beyaz sünek bir metaldir. Isıya ve korozyona karşı son derece dayanıklıdır. Çelikten daha hafif ve bakırdan daha serttir. %99 saf ve berraktır.
Kristal yapısı altıgendir. Döküm işleminde havadaki nitrojen ve oksijen ile reaksiyona girmemesi için özel fırın kullanılmaktadır. Düşük sıcaklıklarda süper iletken özellikler gösterir. Bu nedenle mıknatıs yapımında zirkonyum-niyobyum alaşımları kullanılır. Zirkonyum normal sıcaklıkta inaktiftir. Yüksek sıcaklıkta aktif hale gelir. Havada ve sıvılarda oksitlenerek korozyon direnci kazanır.
Zirkoryum Nerelerde Kullanılır?
Zirkonyum, yüksek dayanıklılık gerektiren sektörler için en önemli malzemelerden biridir. Üst düzey ısıya dayanıklı özelliği, refraktör sanayiinde öncelikli olarak 2500°C den daha yüksek ısılarda üretilen tuğlalarda kullanımına olanak tanır. Bunun yanı sıra, elektroporselen, labaratuvar porseleni ve buji üretiminde de tercih edilir. Tane inceliği 5 mikronun altındaki Zr-oksit sır ve emaye kaplama için opaklaştırma maddesi olarak kullanılır ve kalay oksidin yerini alabilir. Bu alanda yüksek ışın refleksiyonu ve termal stabilitesi nedeniyle de tercih edilir.
Zirkonyum, mücevher ve takı endüstrisinde popüler olarak kullanılan ‘sahte elmas’ görünümlü, berrak ve şeffaf bir taştır. Bu taş, kuyumculukta “kübik zirkonya” olarak da adlandırılır ve zirkonyum adıyla da bilinir. Zirkonyum, döküm endüstrisinde de önemli bir yere sahiptir. Çünkü metalin sızmasını önler ve kalıpların özelliğini pozitif yönde etkiler.
Aynı zamanda, döküm kumlarında ve refrakterlerde kullanılan zirkonyum geri dönüştürülebilir. Alternatif maddeler arasında olivin ve krom döküm kumlarında, dolomit ve sipinel refrakterlerde, kolonbiyum ve tantalyum nükleer uygulamalarda ve titanyum kimyasallarda bulunabilir. Zirkoryum diş kaplama alanından da oldukça sık kullanılan bir üründür.
Zirkonyumun fonksiyonel özelliği, sıvı metalin sızmasını önlemesi ve kalıpların özelliğini pozitif yönde etkilemesi nedeniyle, döküm kumu olarak da çok önemli bir kullanım alanına sahiptir. Kullanılan zirkonyum döküm kumları ve refrakterler geri dönüştürülebilir. Ancak, diğer maddeler de zirkonyumu alternatif olarak kullanabilirler.
Bu maddeler arasında olivin ve krom döküm endüstrisinde, dolomit ve sipinel refrakterlerinde, kolombiyum ve tantalyum nükleer uygulamalarında ve titanyum kimyasallarında yer alır. Zirkonyum aynı zamanda kimya endüstrisinde de aranılan bir hammadde haline gelmiştir çünkü korozyona karşı yüksek bir mukavemete sahiptir. Ayrıca, zirkonyum oksitler, boya, ilaç vetekstil endüstrilerinde, kaynak elektrotlarında, izolasyonda, fotoğrafçılıkta ve dericilikte kullanılır.
Zirkonyum Nerelerde Bulunur?
Zirkoryum, Brezilya, Mozambik, Güney Afrika, Çin, Endonezya, Sri Lanka, Rusya, ABD ve Hindistan gibi ülkelerde yoğun miktarda yer almaktadır. Türkiye’de de sahil kesimlerinde konsantre zirkona rast gelmek mümkündür. Fakat madencilik yapılacak ekonomik büyüklüğe sahip değildir.
Zirkonyum İle İlgili Videolar
https://www.youtube.com/watch?v=thsLwxmlZiM&pp=ygUPemlya29ueXVtIG5lZGly
