Dünyanın ünlü dini turizm yerlerinden biri olan Trabzon’da bulunan Sümela Manastırı’nın 2016 yılında başlayan restorasyon çalışmaları sona ermiştir. Trabzon’un Maçka ilçesinde yer alan Sümela Manastırı, çevre düzenlemesi, kayalıkların jeolojik bakımdan araştırılması ve güçlendirilmesi amacıyla ziyaretçilere kapatılmıştı. 2000 yılından beri UNESCO Dünya Kültür Miras Geçici Listesi‘nde yer alan Manastır’ın yenilenmesinin ardından ziyarete açılması büyük merakla beklenmektedir.
Tarihi MS 365-395’e kadar dayanan önemli mirasımız Sümela Manastırı’nın tarihine gelin birlikte bakalım…
Sümela Manastırı Tarihi
Varlığını 13’üncü yüzyıldan itibaren sürdürdüğü bilinen Sümela Manastırı, Trabzon’un Maçka ilçesinin Altındere vadisi sınırlarında yer almaktadır. Meryem Ana Deresi‘nin batı yamaçlarında bulunan vadiden yaklaşık 300 metre, deniz seviyesinden ise 1.150 m yükseklikte konumlandırılmış olan bir Rum Ortodoks Manastırı ve kilisesidir. Halk arasında “Meryem Ana” ismiyle anılır.
Bazı kaynaklara göre kilisenin M.S. 365-395 tarihleri arasında inşa edildiği düşünülmektedir. Kilisenin mimarisi Anadolu’da birçok yerde görülebilecek Kapadokya kiliseleri tarzında yapılmıştır. Bilinen bir rivayete göre bu manastır, Bizans İmparatoru I.Theodosius döneminde Atina’dan gelmiş olan Barnabas ve Sophranios adındaki iki rahip tarafından kurulmuştur.
Efsaneye göre Barnabas ve Sophranios aynı rüyayı görmüş iki rahiptir. Rüyalarında, İsa’nın öğrencilerinden biri olan Aziz Luka’ın yaptığı ikonik imgelerden olan üç Panagia’yı ve Meryem Ana’nın bebeği İsa’yı kollarında tuttuğu ikonik resmi Sümela’nın bulunduğu yerde görmüşlerdir. Bunun üzerine birbirlerinden haberleri olmadan Trabzon’a gelerek orayı bulmuşlar ve rüyalarını anlatmışlardır. Daha sonra ilk kilisenin temelini atmışlardır.
6’ncı yüzyılda İmparator Justinianus’un emri üzerine manastır onarılarak General Belisarios tarafından genişletilmeye başlamıştır. 1204 tarihinde kurulmuş olan Trabzon Komnenosları Prensliği döneminde manastırın önemi artmış, fermanlarla geliri sağlanmaya başlamıştır. Doğu Karadeniz’in Türklerin egemenliğine girmesiyle Osmanlı Padişahları çoğu tarihi eser ve manastır, kiliselerde olduğu gibi Sümela’nın da haklarını korumuş ve imtiyazlar vermişlerdir.
18. yüzyılda Sümela Manastırı’nın bir çok bölümü yenilenmiştir. Bazı duvarlar fresklerle süslenmiştir. 19. yüzyılda büyük binaların ek olarak yapılmasıyla manastır görkemli görünümünü kazanmış, en parlak ve zengin dönemini yaşamıştır. 1916-1918 yıllarında Trabzon’un Ruslar tarafından işgal edilmesinden sonra manastıra el konularak 1923’te tamamen boşaltılmıştır.
Sümela Manastırı’nın Yapısı ve Özellikleri
Sümela Manastırı’nın başlıca bölümleri; Ana kaya kilisesi, mutfak, kütüphane, öğrenci odaları, birkaç şapel, misafirhane ile kutsal ayazma’dır. Manastırın ana girişine dar uzun bir merdivenle erişimin sağlanmaktadır.
Manastırın ana kısmında bulunan kaya kilisesinin ve bitişiğinde yer alan şapelin iç ve dış duvarları fresklerle süslenmiştir. Kaya kilisenin içerisindeki avlunun duvarında III. Alexios dönemine ait olduğu tespit edilen freskler bulunmuştur. Şapelde bulunan fresklerin ise tarihinin 18’inci yüzyılın başlarında yapıldığı öğrenilmiştir. Üç ayrı devirde yapılan üç farklı tabaka bulunmuştur.
2000 yılından bu yana UNESCO’nun Dünya Kültür Miras Geçici Listesi’nde bulunan Sümela Manastırı dört yılın ardından yeniden ziyaretçileriyle buluşmayı beklemektedir.
Sümela Manastırı’ndan Görüntüler
