Şah damarı tıkanıklığı doğru zamanda teşhis ve tedavi edilmediğinde oldukça önemli ve hatta ölümcül olabilen bir hastalıktır. Şah damarının tıbbi adı, karotis arterlerdir. Boynun iki yanında bulunmakta ve beynin ön bölümüne oksijen taşıyan kan damarları olarak görev yapmaktadırlar. Burası; düşünme, konuşma, duyusal ve motor işlevleri ile kişilik özellikleri gibi kilit noktalardan sorumludur.
Şah damarı; kolesterol yüksekliği, kandaki yağ oranının fazlalığı ya da plak denilen yağlı madde birikimi nedeniyle tıkanabilir. Bu durumdaki bir kişide, inme adı verilen felç geçirme olasılığı çok daha fazladır. O nedenle düzenli doktor kontrollerinin ihmal edilmemesi gerekir.
İşte biz de bu yazımızda sizlere, geçtiğimiz günlerde ünlü sunucu ve programcı Metin Uca‘nın da vefatına neden olan, şah damarı tıkanması ile ilgili detaylı bilgiler veriyor olacağız. Konuya ilişkin uzman videolarına ise yazımızın sonunda ulaşabilirsiniz.
Şah Damarı Tıkanıklığı Nedenleri Nelerdir?
Beyne giden kan akımında azalmalara ve belli bir oranın altına indiğinde de beynin tümüyle oksijensiz kalmasına neden olan bu ciddi sağlık probleminin, bazen nedeni açıklanamıyor olsa da genel olarak belirli risk faktörleri bulunuyor. Bu etkenlerden bazılarını şöyle sıralamak mümkündür;
- Aşırı kilolu olmak (obezite)
- Yüksek kolesterol düzeylerine sahip olmak
- Hareketsiz (sedanter) yaşam
- Uyku düzeninin olmadığı bir hayat tarzı
- Sigara kullanımı
- İleri yaş
- Şeker hastalığı
- Hipertansiyon problemi
- Koroner arter hastalığı (koroner damarlarda tıkanıklık)
- Ailede ve genetikte şah damarı tıkanıklığı ve/veya ateroskleroz gibi hastalık öyküsü bulunması
- Erkek hastalarda 75 yaşın altında, kadın hastalarda ise 75 yaşın üstünde olmak
- Yoğun stres
- Aşırı yağlı ve tek tip beslenme şekli
Şah Damarı Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?
Vücudumuzu iyi tanımak, ondan gelen sinyalleri doğru algılamak ve bu doğrultuda gerekli önlemleri almak çok ama çok önemlidir. Her hastalıkta olduğu gibi bu noktada da yine, ”erken teşhis hayat kurtarır” sloganı dikkate alınmalıdır. Peki, çok da sık rastlanmadığını düşündüğümüz fakat aslında hasta sayısı her geçen gün artan, şah damarı tıkanması, ne gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Semptomlara bir bakalım..
- Ani gelişen görme kaybı; tek gözde ya da her iki gözde yaşanan körlük veya bulanık görme
- Karıncalanma hissi, uyuşma ya da zayıflık; vücudun bir bölümünde, yüzün tek tarafında veya tek taraflı kol-bacak kısmında meydana gelebilir.
- Ayağa kalkarken dengede duramama, yürürken yaşanan zorluklar ve denge kaybının devam etmesi
- Vücutta koordinasyon eksikliği; el ayak ve diğer organları birbiriyle uyum içinde kullanamama
- Birden bire oluşan baş dönmesi (yer, altından kayıyormuş gibi hissetmek)
- Aniden başlayan, giderek şiddeti artan ve ağrı kesicilere yanıt vermeyen baş ağrısı
- Bilinç bulanıklığı; hangi anda, nerede ve kimlerle olduğunu algılayamama, gerçeklik algısının belirgin derecede azalması
- Tıp dilinde afazi olarak geçen konuşma güçlüğü; iki veya üç kelimeden oluşan basit cümleler kuramama ya da cümle kurarken duraksama ve güçlük çekme
- Yine tıbbi adı disfaji olarak bilinen yutkunma zorluğu; besin maddelerini çiğnemek ama yutma refleksinin azalması sonucunda yutamamak
- Hafıza ile ilgili bir takım sorunlar; unutkanlık, basit şeyleri bile hatırlayamama, günlük sorumlulukları yerine getirirken zihnin zorlanıyor olması
- Kişilik özellikleri ile ilgili bazı değişiklikler; öfke kontrolünde güçlük yaşama, kimi zaman sebepsiz yere içe kapanıklık, kimi zaman ise tanımlanamayan aşırı tepkiler vb
Bu belirtiler özellikle geçici iskemik atak denilen durumda karşımıza çıkabilmektedir. Geçici iskemik atak; atardamarda meydana gelen pıhtı nedeniyle, bir süreliğine tıkanma ya da düşük kan akımına bağlı olarak gelişen, geçici felç durumu şeklinde açıklanabilir. Bu durum, kalıcı ve büyük bir felç geçirmeye yol açabileceğinden dolayı, hemen 112’nin aranması ve tıbbi müdahalenin yapılması gerekmektedir.
Şah Damarı Tıkanıklığının Tanı ve Tedavisi Nasıl Yapılır?
- Belirtiler fark edildiğinde nöroloji bölümüne başvurulmalıdır.
- Şah damarı tıkanıklığı şüphesi var ise; hastayla, girişimsel nöroradyoloji veya kalp damar cerrahisi bölümü ilgilenir.
- Öncelikle fiziki muayene steteskop yardımıyla yapılır.
- Ardından ultrason ve dopler ile muayeneye devam edilir.
- Manyetik rezonans anjiyografi (MRA) ile tarama yapılır.
- Hastalığa dair ciddi şüpheler oluşmuşsa beyin anjiyosu yapılır.
- Tedavide ilk etapta; pıhtı önleyici, kan sulandırıcı, kolesterolü ve kan basıncını düşürücü ilaçlar başlanır.
- Sonrasında gidişat sıkı bir şekilde takip edilerek diğer ilaçlarla desteklenirken, gerekli görüldüğü takdirde cerrahi uygulamalardan yararlanılır veya tıkalı arteri açmak amacıyla stent takılır.
