Paskalya, Hristiyanlığın en önemli ve en eski bayramıdır. İsa’nın çarmıha gerilmesinin ardından 3. günde gerçekleşen diriliş olarak kutlanmaktadır. Doğu ve Batı’daki kiliseler arasında birtakım farklar olsa da Paskalya dönemi Mart ayının sonundan Nisan ayının sonuna kadar kutlanmaktadır.
Her yıl sabit bir tarihte kutlanmayan ve dünya genelinde kiliselerde Pazar günü kutlanılmakta olan Paskalya Günü, Diriliş Günü, Diriliş Pazarı, Kıyam Yortusu ya da Paskalya Günü olarak da bilinmektedir.
Paskalya sözcüğünün kökeni Latince’dir Kimi dillerde Latince yerine Ostem veya Easter gibi sözcükler kullanılmaktadır. Carmen Takvimi’ndeki Eostor Nisan ayı anlamındadır. Bu ay, adını ise Anglosakson Pagan tanrıçasından almaktadır.
Paskalya Bayramı Ne Zaman ve Neden Kutlanır?
Paskalya Bayramı, İsa’nın dirilişiyle dile getirilmiş olan en nemli ve en büyük Hristiyan bayramıdır. İsa, MS 29-33 yılları arasında çarmıha gerilmiştir. Bu tarihten sonra kutlanıldığı düşünülen Paskalya Bayramı’na ait en eski kayıtlar, 2. yüzyıla kadar dayanır. Bununla beraber İsa’nın dirilişinin anılmasının çok daha eski tarihlere denk geldiği düşünülmektedir.
İsa’nın yeniden dirildiği günün belirlenmesi konusu, 8. yüzyıla dek Doğu ve Batı’daki kiliseler arasında tartışmaların odak noktası oldu. Anadolu’da yaşayan Hristiyanlar İsa’nın çarmıha gerilmiş olduğu günü, Yahudilerin Pesah (Hamursuz Bayramı) olarak kutladıkları baharın ilk dolunayından sonraki 14. günde kutlanmaktadır. Yahudi takvimine göre, 14 Nisan olarak belirlenmiştir. Diriliş gününde haftanın hangi günü olduğu fark etmeksizin bundan iki gün sonra 16 Nisan’da kutlanmaktadır.
Yahudi Takvimi’ndeki adı Nisan olan söz konusu ay, günümüzde kullanılmakta olan Gregoryen Takvimi ile çok fazla örtüşmemektedir. Mart ve Nisan aylarının bir bölümünü kapsamaktadır. Batı Kiliseleri’ndeyse İsa’nın bir Pazar günü dirilmiş olduğu düşüncesinden hareketle, Yahudi 14 Nisanı’ndan sonra ilk Pazar günü “Diriliş Günü” olarak kutlanmaktadır. Günümüz tarihinde bir güne bakılmaksızın Nisan’ın 14’ünde kutlayanların sayısı ise oldukça azdır.
325 yılında İznik Konsili’nde Paskalya bahar ekinosunun ardından ilk dolunayın sonrasından gelen Pazar günü kutlanılmasına kararlaştırılmıştır. Bundan ötürü, Gregoryan Takvimi’ne göre 22 Mart-25 Nisan arasında yer alan Pazar günlerinden birisine denk gelmektedir.
Doğu Ortodoks Kliseleri, Jülyen Takvimi’ni esas aldıklarından ötürü kutlamaları genel olarak Katolik ve Protestan kliselerinden sonra gerçekleştirmektedirler. Bununla beraber Ortodoks kiliselerinde Paskalya’nın Yahudi Pesah Bayramı ile aynı güne denk gelmemesine ekstra bir dikkat edilmektedir.
20. yüzyılda Paskalya Bayramı için net bir takvim belirlenmek istense de bu çalışmalar bir neticeye ulaşamadı. Paskalya, beş hafta süren Büyük Perhiz ile hazırlık ve son hafta adı verilen Kutsal Haftayı kapsamaktadır. Paskalya Günü’nde ise sona ermektedir.
Paskalya Bayramı’nda Ne Yapılır?
Paskalya Gününde evlerde özel paskalya çörekleri yapılır, dualar okunur, mumlar yakılır ve yumurtalar farklı renklere boyanır. Süryanilerin Temmuz ayında kutlamış oldukları Meryem Ana Paskalyası da bu Paskalya kutlaması içinde yer almaktadır.
Katolikler Kiliselerinde, Paskalya gecesi ayininde yeni yakılan ateş kutsanır, vaftiz töreni yapılır, Kutsal Kitap’taki Mukaddes’ten bölümler okunur ve Paskalya mumu yakılır. Hristiyanlığın ilk zamanlarında vaftiz törenleri, yılda bir kez Paskalya günü kutlanacak şekilde yapılırdı.
Rus ve Rum Ortodoks Kiliselerinde gece ayinlerinden hemen önce kilisenin dışında kutsal nitelikte bir ayin gerçekleşmektedir. Ayin yapan grup kiliseden çıktığı sırada herhangi ışık yakılmaz, dönüşte de İsa’nın dirilişini simgelemek için yüzlerce mum yakılmaktadır.
