Paratoner Nedir? Nasıl Çalışır, Ne İçin Kullanılır? Deprem, sel, çığ gibi doğal afetlerin ne kadar tehlikeli olduğunu ne yazık ki son afetlerimizde sıklıkla deneyimledik. Ancak bunlardan biri genellikle gözden kaçar. Gök gürültüsü. Yıldırım çarpmaları başta yangınlar olmak üzere birçok felaketin başlangıcı olabilir ve doğrudan bir canlıya çarparsa sonu bile ölümcül olabilir.
Yıldırım çarpmalarına karşı en büyük silahımız paratonerdir. Paratoner sistemleri yüzyıllardır insanlar tarafından yıldırım çarpmalarına karşı önlem olarak kullanılmaktadır. Paratoner kullanımı, özellikle ağır yüklü şehirlerde ve gökdelenlerde gerçek bir cankurtarandır. Paratoner nedir, nasıl çalışır ve ilk olarak nasıl keşfedildi gibi soruları düşünün.
Paratoner Nedir?
Paratonerler, yüzyıllardır tüm dünyada kullanılan ve yıldırımdan korunma sistemleri olarak adlandırılan önleyici sistemlerin en etkili bileşenlerin topluluğundan biridir. Yani bilinenin aksine bu sisteme paratoner denmez. Paratonerler bu karmaşık sistemin sadece bir parçasıdır. Ama bu en önemli kısım.
Yıldırımdan korunma sistemi; paratoner, iletken, topraklama ve paratonerden oluşur. Yıldırımı anında yakalayan bir paratonerdir. Tarih boyunca pek çok kullanım alanı olmasına rağmen bu sistemin çoğu temel olarak metalik malzemelerden yapılmıştır. Bu sayede yüklü yıldırım zarar görmeden yere iletilir.
Nasıl Çalışır?
Öncelikle bir uzman paratonerin kurulacağı binayı değerlendirecektir. Yıldırım çarpmalarının sıklığı, çapı ve enerjinin büyüklüğü konusunda araştırmalar yapılmaktadır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre en uygun paratoner tipi seçilecektir.
Uygun yıldırımdan korunma sistemi seçildikten sonra metal paratoner öncelikle binanın en yüksek noktasına, yıldırım düşmesine en yakın konuma yerleştirilir. Paratoner, yıldırımı yakalayan paratoner enerji iletebilecek şekilde düzenlenmiştir. İletkenden gönderilen enerjinin toprağa karışmasını sağlamak için topraklama sistemi, toprak tarafından emilen enerjinin dağılmaması için aşırı gerilim koruma sistemi kurulur.
Yıldırımdan korunma sisteminin çalışma prensibi basittir. Enerji ve sıcaklık dahil yıldırımın metal sistem tarafından çekilmesi ve çekilen enerjinin yere aktarılması en zararsız hedeftir. Bu, evde kullanılan topraklama sisteminin çok daha fazla enerjiye dayanabilen bir versiyonu olarak düşünülebilir.
Neden Paratoner Kullanıyoruz?
Paratoner kullanımı dünyanın tüm ülkelerinde bu yasalara uygun olarak belirli kanun ve yönetmeliklerle zorunludur. Ancak paratoner kullanmanın tek sebebi hayat kurtarmaktır, yasal bir zorunluluk değildir. Kanun izin verse bile kimse bir binaya yıldırım düşmesini istemez.
Yıldırımın ortalama sıcaklığı 20.000 C° derecedir. Bu sıcaklık seviyesinin yanıcılığı inkar edilemez. Bu da yetmezmiş gibi suçlanıyor. Elektrik yükleri, doğrudan kullandığımız elektrik şebekesine girerek elektrik düzenlemelerini bozabilir ve tüm şehir şebekesini bozabilir. Şimşeklere eşlik eden ışık ve gök gürültüsü, gücünün en büyük göstergesidir.
İnsanlar, yıldırımın gücünü gördükten sonra ister istemez bu korkunç doğa olayına dikkat çekmek istediler ve paratoner kullandılar. Paratonerler sadece şehirlerde kullanılmamaktadır. Orman yangınlarının ana doğal nedeni yıldırım olduğundan, ormanlık alanlarda çeşitli yıldırımdan korunma sistemleri kullanılmaktadır.
Paratoner Nasıl Keşfedildi?
Amerika Birleşik Devletleri’nin kurucularından biri olan Benjamin Franklin, bugün tüm dünyada kullanılan paratoner sisteminin de mucidi. Franklin’in bir paratoner keşfi hikayesi, bu buluşun insanlık için ne kadar önemli olduğunu ve mucidin hayatının nasıl ortaya çıktığını gösterir.
15 Haziran 1752’de Philadelphia’da şiddetli bir günde, Benjamin Franklin metal çerçeveli bir uçurtma uçurdu. Uçurtma ipinin ucuna metal bir anahtar bağladı. Zamanla, anahtarların elektriklendiğini ve kıvılcımların uçuştuğunu gördü. Sonuç olarak, metal anahtar elektrostatik olarak yüklendi ve yıldırım çarpması da bir elektrostatik boşalmaydı.
Benjamin Franklin, elektrik ateşi dediği şimşek bulutların arasından çıkar çıkmaz bir yol arayacağını ve ortada metal bir boru olsa direkt olarak o yolu kullanacağını düşündü. Bu çalışmadan sonra, 1753’te hala Franklin tipi olarak adlandırılan bir paratoner icat etti.
Paratoner Nedir, Nasıl Çalışır, Keşfi ile ilgili videolar
