Ortak Türkçe Alfabe, Türk dillerindeki temel sesler baz alınarak, ortak kökenden gelen harflerin sınıflandırıldığı bir yeni bir alfabedir. Henüz tam bir standart sağlanmamış olsa da büyük ölçüde şekillenmiş durumda. 1991’de başlayan ortak alfabe çalışmaları, 21-23 Mart 1993 tarihlerinde Antalya’da düzenlenen Türk Şûrası toplantısında önemli bir adım atmıştır.
Bu toplantıda, Türkî Cumhuriyetlerin alfabelerine 5 yeni harf eklenmesi kararlaştırılmıştır. Bu karar, Türk Keneşi tarafından da onaylanmıştır. Eğer uygulamaya geçerse (inceltme ve vurgu işaretli harfler hariç), 34 harfli bir alfabe Türk dünyasında protokol düzeyinde kullanılmaya başlanacaktır.
Ortak Türkçe Alfabe Komisyona Kabul Edildi
9-11 Eylül 2024 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de toplanan Türk Akademisi, Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun 3. toplantısının gerçekleştirildiğini duyurdu. Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu’nun işbirliğiyle yapılan bu toplantı, Türk dünyasında dil birliği çalışmalarında önemli bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
İlginizi çekebilir: Fonetik Alfabe Nedir? Ulusal ve Uluslararası Fonotik Alfabe
Yapışan toplantıda, 1991 yılında bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesi detaylı olarak incelendi. Komisyon üyeleri, alfabe projesinde geliştirilmesi gereken noktaları belirleyerek gerekli değerlendirmeleri yaptı.
Yapılan açıklamada, bu yoğun çalışmalar sonucunda 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde anlaşmaya varıldığı belirtildi. Önerilen alfabe, Türk dillerindeki farklı sesleri (fonemleri) temsil edecek yeniden düzenlendi.
34 Harfli Ortak Türk Alfabesi
Yeni eklenecek olan 5 yeni harfi tabloda kırmızı olarak belirttik.
| Türk Dilleri Ortak Alfabesi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Büyük | A | Ä | B | C | Ç | D | E | F | G | Ğ | H | I | İ | J | K | L | M | N | Ñ | O | Ö | P | Q | R | S | Ş | T | U | Ü | V | W | X | Y | Z | ‘ | ||||||||||
| Küçük | a | ä | b | c | ç | d | e | f | g | ğ | h | ı | i | j | k | l | m | n | ñ | o | ö | p | q | r | s | ş | t | u | ü | v | w | x | y | z | ‘ | ||||||||||
Türk Dillerindeki Seslerin Sınıflandırılması
| Çağdaş Ortak Türk Abecesine dayalı abecelerde Türk dillerinin asal seslerinin yazı birimleri | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ortak Türk Alfabesi | A | Ä | E | B | C | Ç | J | D | D | Ḑ | F | G | Ğ | Ģ | H | Ḩ | X | I | İ | K | Q | L | Ļ | M | N | Ņ | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | Þ | Ş | Ț | T | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Ź | Ż | |
| Türk alfabesi | A | – | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | – | I | İ | K | – | L | – | M | N | – | – | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | – | T | T | U | Ü | V | – | Y | Z | Z | – | |
| Azeri alfabesi | A | Ə | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | X | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | – | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | – | T | T | U | Ü | V | – | Y | Z | Z | – | |
| Türkmen alfabesi | A | Ä | E | B | J | Ç | Ž | D | D | – | F | G | – | – | H | – | – | Y | I | K | – | L | – | M | N | – | Ň | O | Ö | P | R | – | – | S | Ş | – | T | T | U | Ü | W | – | Ý | – | – | Z | |
| Gagavuz | A | Ä | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | – | – | H | – | – | I | İ | K | – | L | – | M | N | – | – | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | Ţ | T | T | U | Ü | V | – | Y | Z | Z | – | |
| KırımTatar | A | – | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | – | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | – | T | T | U | Ü | V | – | Y | Z | Z | – | |
| Tatar | A | Ä | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | X | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | – | T | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Z | – | |
| Başkurt | A | Ä | E | B | – | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | X | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | Ś | Ş | – | T | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Z | Ź | |
| Kumuk | A | Ä | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | X | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | Č, Ţ | T | T | U | Ü | – | W | Y | Z | Z | – | |
| Karaçay-Balkar | A | – | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | – | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | Ţ | T | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Z | – | |
| Karay | A | E | Ė | B | DŽ | Č | Ž | D | D | DZ | F | D’ | G | – | H | – | CH | Y | I | T’ | K | L | L’ | M | N | Ń | – | O | Ö | P | R | S | Ś | – | Š | C | T | T | U | Ü | V | – | J | Z | Ź | – | |
| Kazak | A | Ä | E | B | DJ | TŞ | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | H | Y | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ŋ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | TS | T | T | U/Ū | Ü | V | W | I | Z | Z | – | |
| Karakalpak | A | Á | E | B | DJ | CH | J | D | D | – | F | G | Ǵ | – | H | – | X | Í | I | K | Q | L | – | M | N | – | Ń | O | Ó | P | R | S | S | – | SH | C | T | T | U | Ú | V | W | Y | Z | Z | – | |
| Nogay | A | Ä | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | – | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | Ţ | T | T | U | Ü | – | W | Y | Z | Z | – | |
| Kırgız | A | – | E | B | DJ | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | H | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ŋ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | C | T | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Z | – | |
| Özbek | O | A | E | B | J | CH | J | D | D | – | F | G | Gʻ | – | H | – | X | I | I | K | Q | L | – | M | N | – | NG | Oʻ | Oʻ | P | R | S | S | – | SH | – | T | T | U | U | V | – | Y | Z | Z | – | |
| Uygur | A | E | Ë | B | J | CH | ZH | D | D | – | F | G | GH | – | H | – | X | – | I | K | Q | L | – | M | N | – | NG | O | Ö | P | R | S | S | – | SH | – | T | T | U | Ü | V | – | Y | Z | Z | – | |
| Salar | A | E | E | B | C | Ç | J | D | D | – | F | G | Ğ | – | H | – | X | I | İ | K | Q | L | – | M | N | – | Ñ | O | Ö | P | R | S | S | – | Ş | – | T | T | U | Ü | V | V | Y | Z | Z | – | |
| Salar (yeni resmi yazım) | A | E | E | B | J/ZH | Q/CH | R | D | D | – | F | G | G | – | H | – | K | I | I | K | K | L | – | M | N | – | NG | O | Ö | P | R | S | S | – | X/SH | – | T | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Z | – | |
| Arap Abecesi | آ,ٵ | ـَ | اې | ب | ج | چ | ژ | ط | د | ڏ | ف | گ | غ | ع | ھ | ح | خ | اۍ | ای | ك | ق | ل | ڵ | م | ن | ڬ | ڭ | ۆ | ۆ | پ | ر | ص | س | ث | ش | ڞ | ط | ت | او | اۊ | ۋ | و | ي | ظ | ز | ذ | |
| Kiril Abecesi | А | Ә | Е | Б | Җ, Ӂ, Ҹ,Ҷ,Ӌ | Ч | Ж | Д | Д | Ѕ | Ф | Г | Ғ, Ҕ | Һ | Ҳ | Х | Ы | И | К | Ҡ, Қ | Л | Љ | М | Н | Њ | Ң | О | Ө | П | Р | С | Ҫ | Ш | Ц | Т | Т | У | Ү | В | Ў | Й | З | З́ | Ҙ | |||
| IPA | /ɑ//a/ | /æ/ | /ɛ/ | /b/ | /d͡ʒ/ | /t͡ʃ/ | /ʒ/ | /d/ | /dʲ/ | /d͡z/ | /f/ | /ɡ/ /ɟ/ | /ɣ/ /ʁ/ | /ʕ/ | /h/ | /ħ/ | /x/ /χ/ | /ɯ/ | /i/ | /k/ //c/ | /q/ /ɢ/ | /l/ | /ɫ/ | /m/ | /n/ | /ɲ/ | /ŋ/ /ɴ/ | /o/ | /ø/ | /p/ | /r/ | /s/ | /sʲ/ | /θ/ | /ʃ/ | /t͡s/ | /t/ | /tʲ/ | /u/ | /y/ | /v/ | /w/ | /j/ | /z/ | /zʲ/ | /ð/ | |
