Kemoterapi, ilk duyulduğunda korku yaratsa da kanserle mücadelede güçlü bir silah. Kemoterapi nedir sorusunu kısaca ilaç tedavisi olarak yanıtlayabiliriz. Peki, bu ilaç tedavisi nasıl uygulanır ve yan etkileri nelerdir? Kemoterapi hakkındaki belirsizliklere açıklık getiriyoruz.
Kemoterapi Nedir?
Vücudun temel yaşam ünitesi olan hücrelerinden gelişen kanser, kontrolsüz çoğalarak ciddi ciddi rahatsızlıklara neden olur ve tedavi uygulanmaması durumunda hasta yaşamını kaybedebilir. Kemoterapi bu durumu engellemenin etkili bir yöntemidir. Klasik kemoterapi uygulamasının yanı sıra akıllı ilaçlar, moleküler uygulamalar gibi yenilikçi yöntemler başarı oranının artmasında etkili olabilmektedir.
Kemoterapi, kanserin primer tedavisi olarak tek başına verilebileceği gibi tümörün küçültülüp cerrahi ve radyoterapiye hazırlanması, cerrahi müdahalenin sonrasında kalan kanser hücrelerinin ortadan kaldırılması durumlarında da başvurulan bir yöntemdir. Kemoterapi kanser hücrelerini tamamen yok edebilir, kanserin büyümesini yavaşlatıp yayılmasına engel de olabilir. Kemoterapi ileri evre kanser hastalarında tümörün neden olduğu ağrıyı ortadan kaldırabilir.
Kemoterapi Nasıl Yapılır?
Tedavi süresi ve sıklığını yaş, genel sağlık durumu, tümörün yayılma durumu ve hastalık dışı sağlık problemleri belirlemektedir. Teşhisin aynı olduğu hastalarda farklı tedavi şemaları uygulanabilir. Kemoterapi uygulaması her gün, haftada bir, 14 günde bir, 21 veya 28 günde bir yapılabilmektedir.
Kemoterapiye hazırlık aşamasında damar yolu açmanın problem oluşturması durumunda katater takılabilir veya boyun damarlarından birine port takılabilir. Kemoterapi hazırlama işlemi için uygulanan diğer adımlar şöyle:
- Karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri, kan tam sayımı yapılır ve kalp fonksiyonlarını değerlendirme tetkikleri uygulanır.
- Kemoterapi ilaçları enfeksiyonla müdahaleyi zayıflatabileceğinden kemoterapi başlamadan önce diş muayenesiyle diş enfeksiyonu olup olmadığı belirlenir.
- Çocuk sahibi olmak isteyenler yumurta veya spermlerini dondurtabilir.
Kemoterapi hastanelerde ve kemoterapi ünitelerinde uygulanmaktadır. Tedavi kapsül veya tablet şeklinde ağızdan veya cilt altına enjeksiyon uygulamasıyla gerçekleştirilir. En çok kullanılan yöntem infüzyon, yani ilaçların damardan verilmesidir. Kemoterapi ilaçları tümörün olduğu bölgeye veya tümörü besleyen damarlara direkt olarak uygulanabilir. Kemoterapi ilaçları, medikal onkolog tarafından belirlenir.
Kemoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?
Kemoterapi sırasında kemoterapinin yan etkileri olmasına engel olmak için destek tedavi ilaçları kullanılır. Bazı ilaçlar kemoterapi ilaçları ile etkileşim göstererek yan etkileri artırabilir veya tedavi edici özelliğini çoğunlukla kaybedebilir. Bu nedenle kullanılan ilaçların kemoterapi planlayacak onkoloğa bildirilmesi önem taşır.
En yaygın görülen yan etkiler bulantı, kusma, ishal, cinsel isteksizlik, saç dökülmesi, iştah kaybı, yorgunluk, ateş, ağız yaraları, ağrı, kabızlık, ciltte morlukların oluşması ve kanama şeklinde olup nadiren kısırlık, böbrek sorunları, akciğer dokusunda hasar, kalp sorunları, sinir hasarı (periferik nöropati) ve ikinci bir kanser gelişme riski gibi yan etkiler de görülebilir.
Bulantının giderilmesi için soğuk servis yapılabilen besinler tüketilebilir. Sıvı gıdaların hızlı şekilde tüketilmesi bulantı ve kusmaya neden olabileceğinden sıvıların yudum yudum içilmesi gerekir. Sert veya yumuşak, naneli ve ekşi şekerlemeler ilaç tadı almayı önler. Tatlı, yağlı, çok baharatlı ve ağır kokulu yiyecekler yerine süzme peynir, tahıllar gibi yiyecekler tüketilmelidir. Haftada en az 3 öğün kuru baklagiller tüketilmesi ve haftada en az bir-iki gün balık tüketilmesi önem taşır.
Kemoterapi mukozit olarak adlandırılan ağız içi sorunlara neden olabilir. Kemoterapi döneminde ılık karbonatlı suyla gargara yapılması, kabuklu yiyeceklerden uzak durulması ve sıcak yiyeceklerden uzak durulması önerilir. Aşağıdaki durumlarda doktorun mutlaka bilgilendirilmesi gerekir:
- 38 C veya üstünde ateş
- İdrarda yanma, kan, ağrılı memoroit
- Tırnak çevresinde kızarıklık
- Bacakta sıcaklık artışı, kızarıklık ve şişlik
- Anormal vajinal kanama
- Ciltte kırmızı küçük benekler ve morarma
- Dışkının beyaz veya siyah olması
- Kemoterapi alınan damar çevresinde kızarıklık veya ağrı
- Bulantının birkaç gün sürmesi ve birkaç defa kusma
Kemoterapi döneminde yan etki profiline ve tedavinin sıklığına göre tatil yapılabilir. Kemoterapi sürecinde fetüs toksik ajanlara maruz kalır ve gebeliğin sonlandırılması gerekebilir. Bu nedenle hastalarda doğum kontrolü yapılması önemlidir. Kanser tedavilerinde “alternatif tıp”, “doğal yöntemler” veya “bitkisel çözümler” gibi yollara başvurmadan önce süreci yöneten doktora danışılması hayati önem taşır.
Kemoterapi nedir? ile ilgili videolar
