İsmet İnönü Kimdir?

Eda Nurçin10 Kasım 2024

352

İsmet İnönü kimdir? Türk asker ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı. İkinci Cumhurbaşkanı.

İsmet İnönü Kaç yaşında? Ailesi, Burcu, Boyu Kaç, Eğitimi?

İsmet İnönü, 24 Eylül 1884‘te İzmir’de dünyaya geldi. Burcu terazi. Reşit Efendi ve Cevriye Temelli Hanım’ın ikinci oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Tam adı Mustafa İsmet İnönü’dür.

İsmet Paşa olarak da bilinir. İlk ve orta öğrenimini Sivas’ta bitirmiştir. 1897’de İstanbul’daki Mühendishane İdadisi’ne giden İnönü, 1903 tarihinde Mühendishane-i Berr-i Hümâyun’a yani topçu okulundan topçu teğmeni olarak mezun olmuştur.

İlginizi çekebilir: Mustafa Kemal Atatürk Kimdir?

1906 tarihinde Erkân-ı Harbiye Mektebi’ni birincilikle bitirmiştir. Edirne’deki 2. Ordu’nun 8. Topçu Alayı’nda . Kurmay yüzbaşı rütbesiyle 3. Batarya Bölük komutanı olarak staj yapmıştır. İki yıl sonra 2.Süvari Fırkası’nın kurmayı olmuştur. 31 Mart İsyanı’nda Hareket Ordusu’nda görev almıştır.

1910’da 4. Kolordu kurmayı, 1911’de Yemen Kuvayi Mürettebe Komutanlığı kurmayı olmuştur. 1912 tarihinde binbaşı rütbesine sahip olmuştur.

1914 yılında Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği ve Harbiye Nazırlığı’na atanan Enver Paşa’nın ordunun yenileştirilmesi hareketinde görev almıştır. 1914’te 1. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla Kafkas Cephesi’nde yer aldı. Mustafa Kemal Paşa ile Kolordu Komutanı olarak bu cephede görev yaptı. Megiddo Muharebesi’nde yaralanınca İstanbul’a dönüş yaptı.

24 Ekim 1918’de Harbiye Nezareti Müsteşarlığı’na atanmıştır. 1920’de Ankara’ya giderek bir süre Mustafa Kemal Paşa ile çalıştı. Fevzi Paşa’nın çağrısıyla şubat sonlarında İstanbul’a dönse de Mustafa Kemal Paşa’nın çağırmasıyla Ankara’ya geri dönerek İstanbul ile resmî olarak bağlarını koparmıştır.

23 Nisan 1920 tarihinde açılan TBMM’ye Edirne milletvekili olarak katılmıştır. Aynı yıl Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı görevine geldi. Çerkez Ethem ayaklanmasında ve o dönem çıkan iç isyanların bastırılmasında aktif rol oynamıştır.

1921’de Yunan ilerlemesi durdurulunca Miralay rütbesinden Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu. Büyük Taarruz’un ardından başarısından dolayı Ferik rütbesini aldı. Mustafa Kemal Paşa tarafından Kurtuluş Savaşı’nın ardından ateşkes için Mudanya’ya gönderildi.

Cumhuriyet Yılları

Cumhuriyetin İlanından sonra Mustafa Kemal ile yakın siyasal işbirliği devam etmiştir. 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk hükümetini kurmuştur. Ardından Halk Fırkası daha sonrasında adı Cumhuriyet Halk Partisi olan partinin genel başkan vekilliğini üstlenmiştir.

İsmet İnönü Türkiye Cumhuriyetinin ilk Başbakanı olmuştur. Döneminde Cumhuriyetin ilk devrimleri yapılmaya başlanmıştır. 1926’da Orgeneral rütbesine terfi etmiştir. İnönü, 1937 senesine kadar başbakanlık görevini sürdürmüştür.

Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938 tarihinde ölümü üzerine olağanüstü toplanan TBMM kararlarıyla cumhurbaşkanlığına seçildi. Ülkeyi savaştan uzak tutarak barışçıl bir politika benimsemiştir.

Eğitim alanında yenilikler yapmıştı. Banknot paralarda cumhurbaşkanlarının resminin bulunması kararını getirerek para ve pulların üzerinde bulunan Atatürk resimlerini kaldırtıp yerine İsmet İnönü portresi koydurmuştur.

1950 genel seçimlerinde CHP iktidarı yerini DP’ye bırakmıştır. İsmet İnönü de cumhurbaşkanlığından ayrılmıştır. 1960’lı yıllarda CHP ile DP arasında tartışmalar daha da artmıştır. Başta İnönü olmak üzere CHP’nin önemli üyelerine saldırılar düzenlenmiştir.

İsmet İnönü BBC’de:

27 Mayıs Darbesinin ardından cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’e, Cevdet Sunay ile birlikte yardımcı olmuştur. 1971 tarihinde CHP Genel Sekreteri Bülent Ecevit‘le fikir anlaşmazlığına düşerek istifa etmiştir. 25 Aralık 1973’te Ankara, Pembe Köşk’te vefat etmiştir. Ardından Anıtkabir’e defnedilmiştir.