Heyelan, toprak kayması ya da yer kayması olarak da bilinen doğal bir olaydır. Bu durumda, tetik sayesinde toprak ve taşlar koparak eğim aşağı doğru hareket eder. Ölçeklerine bağlı olarak, bu doğa olayları son derece riskli olabilir.
Büyük heyelanların sağladığı kayıtlar, can ve mal kaybının boyutu hakkında zengin bilgi sağlar. Bu kapsamda 1988 Trabzon heyelanı ve 1995 Isparta heyelanı Türkiye’de onlarca kişinin ölümüne neden olan büyük olaylara arasında yerini almıştır.
Heyelan Nasıl Oluşur?
Heyelanlar, farklı dış etkenlerin tetiklediği olaylardır. Buna göre, kuvvetli eğimler, yoğun yağış, toprak özellikleri, tabakalanma, insan çalışmaları ve yerçekimi heyelanları etkileyen başlıca faktörlerdir.
Bunlar arasında eğim, heyelanlara neden olan en önemli faktör olarak kabul edilmektedir. Şevin ya da yamacın eğimi arttıkça kütlenin hareketi kolaylaşır. Türkiye’de özellikle Karadeniz bölgesinde meydana gelen heyelanların ana nedeni yamaçlardır.
İkinci büyük etken ise yağış ve yeraltı sularıdır. Zemin boşluklarından sızan su, toprak tanelerinin sürtünmesini azaltır ve kaymasını sağlar. Bu nedenler yağışlı aylarda daha fazla bu tarz olaylar görülür. Toprak özellikleri ve tabakalaşma benzer nedenlerle heyelanları tetikleyebilir. Zemin su alan bir yapıya sahipse veya katmanlar eğime paralel bir eğime sahipse bu durum heyelanı tetikleyebilir.
Heyelanlara doğa olaylarından daha fazlası da neden olur. Heyelanlara uygun alanlarda yapılan inşaat çalışmaları da zeminde kayma riskini etkileyebilir. Dolayısıyla yol, tünel ya da baraj çalışmalarında önlem alınmadığı takdirde sıklıkla heyelan meydana gelmektedir.
Nerelerde Heyelan Görülür?
Heyelanlar, dik yamaçlarda, zayıf topraklarda, yoğun yağış alan alanlarda ve inşaat yapılan tehlikeli alanlarda meydana gelebilir. Bu olay özellikle, Hindistan, Çin ve Pakistan’da yaygındır. Türkiye’nin yamaçlarında da heyelan riski olan alanlar bulunmaktadır. Ancak, heyelanları önlemek için atabileceğiniz adımlar vardır. Bu durumda yapılacak ilk şey, heyelan riski yüksek yol kesimlerini yerleşime açmamaktır.
Özellikle Karadeniz bölgesinde yamaçlara yapılan evler büyük risk altındadır. Dik yamaçlara açılacak olan drenaj kanalları da zeminin su almasını ve toprağın gevşemesinin önüne geçecektir. Dil yamaçlara ev ya da herhangi bir inşaat yapma zorunluluğu var ise, yamaç eğitimi kontrollü olarak düşürülmelidir.
Geçtiğimiz günlerde Artvin’de bir heyelan meydana geldi. Yol kenarında bekleyen araçlar üzerine büyük toprak yığınları ve kaya parçaları düştü. Heyelanlar meydana geldiği zaman sadece toprak zemin kaymaz. Toprak ile birlikte o bölgede yer alan büyük kaya kütleleri de zeminden ayrılır ve yamaçtan aşağıya doğru ilerler. Bu heyelanı çok daha tehlikeli bir duruma getirir.
Bu yüzden yamaç üzerine ve diplerine yapılan inşaatlarda çok dikkatli olunmalıdır. Ülkemizde en çok yamacın bulunduğu bölge Karadeniz bölgesidir. Fakat diğer bölgelerde yer alan yamaçlarda da inşaat çalışması yapılmadan önce dikkatli olunmalıdır.
