Her geçen gün popülerliğini arttıran bir içecek olan çay bütün Dünya tarafından tüketiliyor. Özellikle ülkemizde tüketimi çok yaygın. Çay kimi zaman bir ilaç gibi insanın kendine gelmesinde yardımcıdır, kimi zaman ise muhabbetin olmazsa olmaz malzemesidir.
Son yıllarda çayın üretim alanları çok büyük bir seviyelere ulaştı. Her yıl ortalama % 5 oranında gelişen bir sektörden söz ediliyor.. Bu yazımda binlerce yıl öteden günümüze kadar uzanan, muhabbetimize ortak olan çay hakkında bütün bilgileri sizlere aktaracağım. En alt kısımda çay ile ilgili videolara da göz atabilirsiniz.
Türkiye’de Çay
90 milyona yaklaşan nüfusumuzla ortalama 250 milyon bardak çayı günlük olarak tüketiyoruz. Hal böyle olunca fazla miktarda çay üretimi yapan ülkeler bu ihtiyaca karşılık verebilmektedir. Türkiye olarak bu ihtiyacı fazlasıyla karşılıyoruz. Dünya’da çay üretiminde Türkiye 5. sıradadır. Ülkemizde yılda 25O milyon civarında kuru çay üretildiği tahmin ediliyor.
Çay narin ve kaliteli yapraklara sahip bir bitkidir. Bu bitkinin her yerde ve çeşitli koşullarda yetişemeyeceği de bilinmelidir. Mesela yıllık yağış miktarı 200mm den, yıllık sıcaklık ortalaması 14 dereceden, nem ortalaması da %70’den az olmamalıdır. Tabi güneş de olmazsa etkendir.
Deniz seviyesinden yüksek kesimlerde yetişen çaylar her zaman daha kalitelidir.
İlk olarak su ardından dünyada en fazla tüketilen içecek çaydır. Ancak hala yapımı ile ilgili meraka sahiptir. Mesela yeşil, siyah, beyaz çayın hepsinin aynı bitkiden geldiğini biliyoruz. Çayın üretim aşamasında kadınların önemli bir rolü olduğu da bilinmektedir. Karadeniz bölgesinin kadınları çay üretimi konuşunda oldukça tecrübeli ve bilgilidir.
Dolayısıyla dünya üzerinde kuzey yarım kürede 42, güney yarım kürede de 27 enlem derecesine kadar olan kuşakta gelişebilmektir. Ülkemiz Türkiye’de bu matematiksel konumu taşıdığına göre çay yetişmesinde herhalgi bir olumsuzluk yoktur.
Ülkemiz bu iş için oldukça idealdir örneğin 830 bin dekar çay alanından ortalama 1 milyon 300 bin ton yaş çay hasatı yapılabiliyor.
Çay üretici ülkeler arasında çay bitkisinin üzerine kar yağan tek ülke Türkiye’dir. Yağış alan ve kar yağan kesimlerde yetişen bitkiler çayın üzerinde bulunabilecek her türlü haşereyi ortadan kaldırmaktadır. İşte bu yüzden de Türkiye’de yetişen çaylar daha lezzetli ve kalitelidir.
Çay Nasıl Üretiliyor?
Toplama Hasat
Çayın ilk sürecine toplama evresi deniyor. Bardaklara giriş serüvenine de bu süreçten başlıyor. Önce ki zamanlarda elde bulunan imkanlar dahilinde çay toplama işlemi elle yapılırdı. Daha sonra gelişen dünya ile birlikte çay makası denilen bıçaklı torbalar tarafından toplanmaya başladı. Böyle bir kolaylığın başlamış olması artan çay ihtiyacını ve talebi de karşılamaya büyük yardımcı oldu.
Öncelikle çay filizleri sadece üst kısımlarından toplanır. Çayın lezzeti ve verimi açısından tepe tomurcuğu, birinci ve ikinci yaprakları toplanmalıdır. Bu kısımları diri ve genç yapraklara sahiptir.
Toplanan yaş çay çuvallara aktarılır. Daha sonra çaylar buradan çay toplanım alanına götürülmektedir.
Fabrikaya giren çaylar ilk olarak ölçüm aşamasından geçer. Ölçümü yapılan çaylar numune alınma bölümüne aktarılır. Burada bozuk çay olup olmadığı anlaşılır. Ardından sergi bezi denilen yerlere yatırılır ki havalanması sağlansın. Olgun çay için kullanılabilecek yapraklar bir sonraki sürece geçer.
Soldurma
Tırmıklı Panayırlar yardımıyla paletlere dökülen çayların havalanması ve topraklanması engellenir. Daha sonra soldurma işlemi yapılır. Bu işlemde asıl amaç yaprakların nemini düşürüp aromasının ortaya çıkmasını sağlamaktır. Yeni toplanmış çay yaprağı büyük oranda içinde su barındırır. Sonra ki işlemde yaprakların ısı verilerek içindeki suyu atması amaçlanır. İşlem sonunda yapraklar sarkmış ve bükülmüş bir hal alır.
Oksidasyon
Oksidasyon, parçalanma ve bölünmenin ilk başladığı yer kıvırma ünitesidir. Kıvırma ünitesinde asıl gaye öz suyu çay yapraklarının içinde saklamak ve dışarı çıkmasını önlemektir.
Kıvırma ünitesindeki işlemin ardından çay yaprakları bıçaklı makinelere transfer edilir.
Artık onlara çay yaprağı denilmez direk olarak çay denilir. Çünkü toz kıvamına gelmiş durumdadır.
Fermantasyon
Baletler üzerinde gelen çay fermantasyon bandına geçiş sağlar. Nemli olan çay daha sonra aşağıya dökülür. Aşağıya doğru dökülürken tek bir tarafa yığılma olmaması için dönen paletler çalıştırılır. Burada oksijenli temiz hava verilerek çayın mayalanması sağlanır.
Fırınlanma
Fırınlanma aşaması çay için önemli süreçlerden biridir. Burada kurutulan çay hem uzun ömür hem de lezzet açısından önemlidir.
Fırınlanma işleminde belirli işlemlerden geçen çay, nem oranının daha da azaltılması gerekir. Oksidasyonu yapılması gereken çay paketlenme aşamasına gelmelidir.
Tasnif
Çay fırınlanma işlemi sonrasında pek de homojenik bir yapıya sahip değildir. Çay çeşitli boyutlarda ve belli bir yoğunluğa sahiptir. Bu yüzden belirli özelliklere göre ayrılmalılardır. Tasnif ünitesinde fırından çıkan kuru çaylar elek den geçirilerek parçalarına ayrılır. Ayrılan çaylar burada çuvallara alınır ve portifler yardımıyla harmanlanmaya gönderilir. Çünkü bazı çaylar sert bazıları yumuşak içim kıvamında olmuştur. Daha sonra ki şamada belirli yöntemlerle karıştırılır ya da harmanlanır.
Harmanlama
Harman ünitesine gelen çaylar vinç yardımıyla bantlara aktarılır. Bantlar ilerlemeye devam ederken alınması gereken örneklerde çaylardan bir bir alınır. Burada çaydan numune alınması için son şans diyebiliriz çünkü paketlenme işleminden önce son olarak burada bulunur. Numune esnasında elek den geçirilerek yabancı maddelerde ayrılır. Ardından borular yardımıyla harman kazanlarına gönderilir.
Paketleme
Paketlenme için uygun şartlara sahip çaylar hazır hale gelmiştir. Gerekli ölçümlerden sonra her bir paketin alabileceği çay miktarı ayarlanır ve paketleme işlemi yapılır.
Çay Nedir? Nasıl Üretilir? İle İlgili Videolar:
Yaz kış vazgeçilmezimiz, çayımız.