Bir ülkenin diğer ülkelerle yaptığı işlemlerinin tümünün dökümünü gösteren ödemeler dengesinin kalemlerinden biri de cari dengedir. Türkiye’de ekonomi söz konusu olduğunda gündem maddelerinin başında cari açık gelir. Öyle ki cari açığın etkisi hem kısa vadede hem de uzun vadede hissedilir. Bu yazımızda cari açık nedir, neden oluşur ve nasıl kapatılır gibi soruları yanıtlıyoruz.
Cari Açık Nedir?
Bir ülkenin ithalat için ödediği miktarın ihracat için ödediği miktardan fazla olması cari dengenin sağlanamadığını ve cari açık oluştuğunu gösterir. Bu bağlamda cari açık nedir sorusunu ülke sınırları içerisinde mal ve hizmetlerin negatif değer kazanması şeklinde de yanıtlayabiliriz. Cari açık hem dış işlemlerin hesaplanması hem de ödemeler bilançosu dengesi bakımından kritik önem taşır.
Cari Açığın Nedenleri
Cari denge sağlandığında dış ticaret ödemeleri rahatlıkla yapılabilirken cari açık durumunda ekonomi çarklarının işleyebilmesi zorlaşır. Kısa süreli cari açık veren ülkeler faiz yükünden kurtulmak için durumu ekonomi politikası olarak kullanabilirsiniz.
Cari açık döviz kurunun aşırı yükselmesi, enflasyonun artması, ülke çapında yıllık bazda ihracatın önemli oranda azalması, başka ülkelerde yaşanan ekonomik durgunluk ve aşırı borçlanma nedenleriyle oluşur. Herhangi bir ülkenin para birimi değerinin diğer ülkenin para birimlerine göre düşük olması cari açık oluşmasına neden olur.
Cari Açık Nasıl Hesaplanır?
Cari açığı hesaplarken mal piyasa dengesi, hizmet piyasa dengesi, yatırım fonları ve transfer ödemeleri dikkate alınır. Ülkenin başka ülkelere yaptığı döviz yatırım bedeli ile başka ülkelerin bu ülkeye gerçekleştirdiği döviz yatırım bedelleri cari açık hesaplanması için yardımcı olan unsurlardır.
Bu unsurların pozitif şekilde ortaya çıkması cari açığın olmadığı anlamına gelir. Cari transferler yurtdışında çalışan işçilerin getirdiği döviz bedeli olup bu unsurların toplamının sonucu pozitif ise cari açık söz konusu değildir, negatif ise cari açık oluşmuş demektir.
Cari Açık Nasıl Kapatılır?
Satılan ürün ve hizmetlerden aynı oranda gelir elde edilememesi dış ticaret dengesi olmadığı anlamına gelir. Bu durumda farklı ekonomi politikaları kullanılır. Bu yöntem genellikle ihracatı arttırıp ithalatı azaltmak şeklindedir. Bir diğer yöntem Çin’in de uygulamış olduğu bir politika olan ithalat edilen malların muadili olan ürünler üretmektir.
Ulusal para değerini diğer döviz türlerine göre devalüasyon ile geliştirip ihracatı ucuzlaştırmak ülkenin mallarına dış ülkelerden talebi artırır ve ihracattan elde edilen miktar ithalata ödenen miktarı aşar. Gelir ve gider dengesi karşılığında iç piyasa dinamikleri korunmuş olur. Likidite sorunları olması durumunda cari açık ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratır.
