1980’li yılların sonu itibarıyla iş dünyasında rekabet artmıştır. Çetin rekabet ortamında öne çıkmak için stratejik maliyet yönetimini benimsemek önemlidir. Başabaş noktası analizi stratejik maliyet yönetimi açısından kritik bir iş kalemidir. Bu yazımızda başabaş noktası nedir, başabaş noktası hesaplama nasıl yapılır, başabaş noktası grafiği nasıldır, başabaş noktası formülü nedir sorularını yanıtlıyoruz.
Başabaş Noktası Nedir?
Başabaş noktası, işetmenin finansal durumunu ölçmenin en sağlıklı yollarından biridir. Geleceği öngörüp stratejik kararlar almada etkilidir. Başabaş noktası nedir sorusunu toplam maliyet ya da harcamaların toplam gelirle eşit olduğu nokta şeklinde açıklayabiliriz. Bir başka ifadeyle satışın işletme giderlerini karşılamaya yeterli olduğu noktadır.
İşletmenin kar elde etmesi için bu noktanın ilerisine geçmesi gereklidir. Bu bağlamda Başabaş noktası için bir analiz yöntemi veya planlama tekniği diyebilir ve kara geçiş noktası olarak adlandırabiliriz. Başabaş noktası; gider değişikliğinin belirlenmesinde, üretim düzeylerinde giderlerin belirlenmesinde, kar elde etmek için gereken iş hacminin ve ürün fiyatının saptanmasında,en kârlı ürün çeşitlerinin belirlenmesinde kullanılır.
Başabaş Noktası Nasıl Hesaplanır?
Başabaş noktası hesaplaması; birim fiyat, birim değişken gider ve sabit giderler unsurlarıyla yapılır. Sabit giderler genel yönetim, sigorta, vergiler, kira gibi belirli periyotlarla ödenen ücretleri ifade ederken; değişken giderler ise belirli durumlarda ya da dönemlerde ortaya çıkan malzeme ve işgücü giderleridir. Başabaş noktası birim fiyattan, birim değişken giderlerin çıkartılıp sonucun sabit giderlere bölünmesi sonucu ortaya çıkar. Buna göre Bbaşabaş noktası formülü şudur:
Başabaş Noktası=Sabit Giderler(Birim Fiyat−Birim Değişken Gider) Bu formülü bir örnekle açıklayalım: Ahmet küçük dükkanında el yapımı limonata satmak için dükkan açtı. Bir bardak ev yapımı limonata satmanın maliyeti nedir? Masa, sandalye ve sürahi sabit maliyetler: 2 TL Su, limon, tek kullanımlık bardak: 0,10 TL Ev yapımı limonata için 0.25 TL talep etmeliyiz. 2 / (0,25-0,10) 2 / .15= 13,33
Yani yeterli para kazanmak için 13 bardak satmak gerekiyor. 14 bardak satınca kar elde etmiş oluyoruz. Giderlerin fazla olması durumunda şirketin zararda olduğu anlaşılırdı.
Üretim maliyeti hesaplama işleminde ürün adedini bilmek yeterli olmuyor. Örneğin bir makine kullanılıyorsa makinenin saatlik çalışma maliyetini hesaplamak, fire varsa sayısını bilerek ürün hazırlama maliyetini hesaplamak gerekiyor. Başabaş noktası hesaplama excell veya kağıt üzerinde de yapılabilir.
Yanlışlık durumunda ciddi olumsuz sonuçlar oluşacağından işletmeler ERP programları kullanıyor. Bu programlar zengin fonksiyonlarıyla karmaşık üretim ve ayrıntılı planlama süreçlerini otomatize ediyor. Envanter maliyetlerini kontrol etmek, anlık stok değerlerini ve seviyelerini izlemek de mümkün oluyor.
